اله داد سلیم پور - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
علی عبادی - استاد دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمدرضا فتاحی مقدم - دانشیار دکتری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
مهدی حدادی نژاد - دانشجوی دکتری دانشکده کشاورزی و مناب طبیعی دانشگاه تهران

بادام یکی از محصولات مهم خشکباری در جهان است و ایران یکی از مناطق مهم انتشار این گیاه محسوب می شود. در این تحقیق از نشانگرهای مولکولی RAPD جهت تعیین تنوع و سطوح خویشاوندی بین 56 ژنوتیپ جمع آوری شده بادام استفاده شد. تعداد 16 آغازگر تصادفی در واکنش PCR در مجموع 1712 باند DNA ایجاد کردند که 168 باند چند شکل بود. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها براساس حضور و عدم حضور باند و با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و به روش UPGMA انجام شد. با توجه به نتایج تجزیه خوشه ای، نمونه ها در حد تشابه 44% به دو زیر گروه عمده تقسیم شدند. براساس ماتریس تشابه بیشترین تشابه (72%) بین نمونه های AV228 و AV164 مشاهده شد که هر دو از ژنوتیپ های ایستگاه تحقیقات گروه علوم باغبانی دانشگاه تهران بودند. کمترین تشابه (29%) بین ژنوتیپ AV123 از ایستگاه تحقیقات گروه علوم باغبانی و ژنوتیپ D8 از آذرشهر مشاهده شد. در آنالیز منطقه ای، بیشترین میزان هتروزیگوسیتی کل (Ht) مروبط به آغازگرهای BA17، BA6 و BD10 به میزان 39% بود و کمترین آن مربوط به آغازگر BA14 به میزان 27% بود. نتایج ماتریس تشابه بیشترین تشابه ژنتیکی را بین مناطق GS ( جزیره اسلامی ) و S (سرج) به میزان 95% نشان داد که هر دو منطقه از آذربایجان شرقی بودند. نتایج تجزیه کلاستر مناطق نشان داد در بین نمونه های مناطق مختلف نیز این دو نمونه کمترین فاصله (5%) را داشتند. همچنین دو نمونه AV ( از ایستگاه تحقیقات ) و MAH ( از منطقه مهارلو ) بیشترین فاصله (60%) را داشتند. نتایج حاکی از وجود تفاوت قابل ملاحظه ای بین ژنوتیپ ها بود که نشان دهنده زمینه ژنتیکی متفاوت آنها می باشد. بنابراین نشانگرهای RAPD به خوبی قادر به تفکیک ژنوتیپ های بادام بوده و با توجه به تنوع موجود بین ژنوتیپ ها می توان از آنها جهت برنامه های اصلاحی به عنوان والد استفاده کرد.

بادام، تنوع ژنتیکی، RAPD، اصلاح