حسن دادخواه - دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز
کلثوم علامی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز

سفرنامه ، به جهت دربرداشتن اطلاعاتی چون آداب و رسوم و سنت های ملت ها، رخدادهای تاریخی، باورهای سیاستمداران و روابط سیاسی و اقتصادی دولت ها؛ در میان انواع ادبی، جایگاهی ممتاز دارد. از سوی دیگر کیفیت بالای وصف، میزان دقت و اسلوب داستانی ساده و روان در برخی سفرنامه ها موجب شده است تا این گونه نوشته ها به عنوان یک فن ادبی مستقل با عنوان ادبیات سفرنامه ای، مطرح و جزئی از ادبیات داستانی به شمار رود.سفرنامه های ناصرخسرو (قرن 5ه) و ابن بطوطه (قرن 8ه)، از جمله بهترین این گونه آثار در ادبیات قدیم فارسی و عربی محسوب می شوند. در سفرنامه ناصرخسرو مسائل جغرافیایی و توصیف ظاهری شهرها و مکان های ویژه بیش از دیگر امور، برجستگی دارد. نثر آن نیز ساده و روان است و با رعایت کوتاه نویسی، به توصیف امور جزیی نیز پرداخته است.سفرنامه ابن بطوطه نیز آیینه ای از آداب و آیین ها، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی سرزمین های گوناگون، به ویژه سرزمین های اسلامی است. توصیفات وی نیز در قالب نثر روان و محاوره گونه، بیان شده است. بهره گیری از اصطلاحات مختلف اداری، بازرگانی، کشاورزی و... نیز از خصوصیات سبک وی محسوب می شود. این ویژگی ها، سفرنامه های ناصرخسرو و ابن بطوطه را در زمره بهترین سفرنامه های ادبیات فارسی و عربی جای داده است. پژوهش حاضر به تحلیل و بررسی تطبیقی محتوا و سبک ادبی در این دو اثر پرداخته است.

سفرنامه، ادبیات داستانی، ناصرخسرو، ابن بطوطه