سیدموسی پور موسوی - عضو هیات علمی دانشگاه، مشاور شهرداری تهران
سلمان معصومی - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری

فضای شهری و کارکردهای آن با هم در ارتباط متقابل بوده و از هم تاثیر می پذیرند. انسان از طریق روابط اجتماعی- فرهنگی به فضا؛ فرم، عملکرد و اهمیت می بخشد و ساماندهی فضا به نوبه خود به تغییر شکل این روابط می انجامد. بنابراین ساخت و طراحی فضاهای شهری بر فرایند زندگی اجتماعی تاثیر و می بایست از نظر جسمی و روانی برای شهروندان کارایی داشته باشد. امنیت همیشه به عنوان یک عنصر مهم سایر ابعاد زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. یک نظر کلی وجود دارد که احساسات و مشاهدات در جهت امنیت شخصی لازمه جیات و زندگی شهری است. محیط های شهری بنا به شرایط اجتماعی موجود، یعنی نوع شکل گیری فضاها؛ کارکرد فضاها، وجود امکانات رفاهی، تراکم و آلودگی های زیست محیطی، می توانند بر میزان امنیت مؤثر باشند. چگونگی قرارگیری این فضاها می تواند به طور خواسته و یا ناخواسته بر روی رفتار انسانها تأثیرگذار باشد. احساس ناامنی شهروندان ریشه در درون شهرها دارد. در این میان قسمت عمده ناامنی شهرها به فرم کالبدی شهر و شکل ساختمانها و بناهای شهری مربوط است. فضاهای عمومی شهر که عموم مردم در آن حضور دارند بیش از مکان های دیگر نیازمند امنیت چه از لحاظ کالبدی و کارکردی می باشد. شناخت فعالیت های جاری در محیط های شهری و جایگزینی و تناسب آنها با کالبدشان می تواند در بهبود شرایط محیط برای برقراری امنیت باشد. در این پژوهش معیارهای شناخت و تحلیل امنیت در پهنه شهر در سه شاخص کالبدی، کارکردی و محیطی مورد بررسی قرار گرفتند. این شاخص ها، اساسی ترین معیارهای اندازه گیری وحیاتی ترین علایم و نشان دهنده وضعیت یک جامعه هستند. شاخص پایداری و ناپایداری در شهرها که براساس شاخص های ارزیابی کیفیت محیط شهری تهیه شده اند سه دسته عامل اساسی اند که بر پایه سه دسته نیاز اساسی انسان قرار گرفته اند. این نیازها عبارتند از: نیازهای اساسی (بیولوژیک و فیزیولوژیک)، نیازهای اجتماعی و اقتصادی و نیازهای فرهنگی و هنری، همراه با شاخص های دوازده گانه و شاخص های فرعی آن آورده شده است. اما مسأله ای که در حوزه این مطالعه مورد توجه ویژه قرار گرفته شاخص های کارکردی، کالبدی و محیطی مؤثر بر افزایش امنیت فضاهای عمومی غیرقابل دفاع می باشد که دسته بندی و بیان گردیده است.

فضای شهری، امنیت، فضای غرقابل دفاع، محیط شهری، امنیت اجتماعی