نجمه حیدرزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم
بابک لطفی مقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم

در کنار بسیاری از علوم و دانش های مطرح در جهت کاهش آسیب های ناشی از زلزله دانش جغرافیا و برنامه ریزی شهری را می توان از جمله علوم مؤثر دانست. آنچه زلزله را تبدیل به یک بلای طبیعی می کند عدم آگاهی و آمادگی بشر در محیط های انسان ساز است و به همین دلیل است که در کشورهای توسعه یافته مدیریت خطرپذیری و سوانح طبیعی در برنامه ریزی شهری شکل گرفته است. ایران از جمله کشورهای زلزله خیز جهان است. 90 درصد خاک ایران بر روی نوار زلزله واقع شده است، کلان شهر تهران نیز نه تنها از خطر زلزله ایمن نیست بلکه سالهاست در انتظار زلزله ای ویرانگر با قدرت بالای 7 ریشتر به سر می برد. بنابراین شناسایی عوامل آسیب پذیری شهر تهران از نظر زلزله خیزی می تواند در کاهش آسیب ها نقش عمده ای داشته باشد. هدف عمده این مقاله تعیین آسیب های احتمالی نواحی شهری ناشی از زلزله می باشد. که به این منظور در تحقیق حاضر سعی شده است تا از طریق بکارگیری معیارهای جغرافیا و برنامه ریزی شهری و روش فرایند تحلیل سلسله مراتب (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) پیشنهادهای برای تعیین آسیب های احتمالی نواحی شهری از زلزله ارائه شود. نتایج نشان می دهد افزایش مقدار متغیرهایی چون شیب زمین، تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، عمر بنا، و فاصله از فضاهای باز باعث افزایش میزان آسیب پذیری می شود. در مقابل افزایش مقدار متغیرهایی نظیر فاصله از گسل مساحت قطعات دسترسی براساس عرض معبر و سازگاری کاربری ها از نظر همجواری باعث کاهش آسیب پذیری می گردد و بالعکس.

زلزله، سنجش عوامل آسیب پذیری، روش فرایند تحلیل سلسله مراتب (AHP)، سیستم اطلاعاتی جغرافیایی (GIS)، شهر تهران