مسعود صادقی راد - کارشناس ارشد باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر
فرزین زرگوش - کارشناس ارشد باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام

انتقال مرکز حکومت از جنوب ایران به نواحی غرب امپراتوری در زمان ساسانیان، آغازی برای تحولات گوناگون در این خطه از گستره امپراتوری بود. از عمدهترین تحولات صورت گرفته در این مناطق، رونق گرفتن مسیرهای ارتباطی و شکل گیری شهرهایی بود که در امتداد راه های غرب به جنوب غرب قرار داشتند. به موازات این راه ها قلعه های فراوانی نیز ساخته شده که امروزه بقایای معماری و آثار مرتبط با آنها به عینه قابل رویت اند. از جمله این قلاع باستانی، بنای پشت قلعه آبدانان است که در دامنه های جنوبی کبیر کوه و در محدوده فرهنگی پشت کوه قرار دارد. مطالعات باستان شناختی این قلعه منجر به شناخت بخش های مختلف آن، همچون بارو، برجکهای نگهبانی، ورودی، تونل و راهرو الحاقی، بخش مسکونی و شاهنشین شد. سبک شناسی و مطالعه مراحل ساخت و ساز و نیز سنجش تطبیقی سفال ها زمان ساخت آن را به دوره ساسانی منتسب کرد و تداوم استقرار در آن را تا دوره سلجوقی به اثبات رسانید.

پشت قلعه آبدانان، دوره ساسانی، دوره اسلامی، کبیر کوه