جمیله منصوری جزآبادی - دانش آموخته ی رشته ی باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
سید هاشم حسینی - استادیار رشته ی باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان

حمام علی قلی آقا واقع در محله ی بیدآباد اصفهان، توسط علی قلی آقا یکی از خواجگان دربار شاه سلطان حسین احداث شد که از شاخص ترین حمام های عصر صفوی به ویژه درزمینه ی تزیینات وابسته به معماری محسوب می شود. موضوع مهم ترین کاشی نگاره ی این حمام، پرتره منسوب به شخص علی قلی آقا بانی حمام در بخش گرمخانه ، تصویر تمام قد فردی درباری در زمینه ای پوشیده از گیاهان است. این کاشی نگاره تاکنون به شیوه ی صحیح، معرفی و تاریخ گذاری نشده و ویژگی های منحصربه فرد آن موردبررسی قرار نگرفته است. آیا نسبت دادن این کاشی نگاره به عصر صفوی و شخص علی قلی آقا درست است؟ هدف این پژوهش معرفی، مطالعه و بررسی جزییات و برخی جنبه های هنری موجود در کاشی نگاره ی علی قلی آقا و ارائه ی تاریخ گذاری مناسب از طریق مطالعه ی تطبیقی است. این اثر از معدود کاشی نگاره های عصر صفوی است که به یک شخص حقیقی نسبت داده شده است. بهره گیری از ویژگی های نگارگری اواخر عصر صفوی مانند بهره گیری از خطوطی با ضخامت های متفاوت برای حجم پردازی، شیوه ی به کارگیری عنصر رنگ، نحوه ی ترسیم نقش اصلی (شخص علی قلی آقا) و سایر نقوش واقع در پس زمینه مانند گیاهان، استفاده از جزییاتی مانند تزیینات به کاررفته در پوشش فرد، همگی نشان می دهند که کاشی نگاره ی موردبحث متعلق به فردی درباری در اواخر عصر صفوی است. رویکرد پژوهش، توصیفی تاریخی تحلیلی و شیوه ی یافته اندوزی، به روش میدانی و کتابخانه ای است.

اصفهان، صفویه، کاشی کاری، حمام علی قلی آقا، کاشی نگاره علی قلی آقا