محدثه السادات رشیدی طغرالجردی - دانشجوی کارشناسی ارشد، بخش علوم دام، دانشگاه بیرجند
همایون فرهنگ فر - استاد، بخش علوم دام، دانشگاه بیرجند
محمدباقر منتظرتربتی - استادیار، بخش علوم دام، دانشگاه بیرجند
محمدباقر صیادنژاد - کارشناسارشد مرکز اصلاح نژاد دام و بهبود تولیدات دامی، کرج

این تحقیق، با هدف بررسی روند تغییرات سالانه ویژگی تداوم شیردهی در گاوهای شیری ایران بر اساس سه نوع رکورد روز آزمون شیر خام (RM)، شیر تصحیح شده برای چربی (FCM) و شیر تصحیح شده برای انرژی (ECM) اجرا گردید. داده های مورد نیاز، توسط مرکز اصلاح نژاد و بهبود تولیدات دامی (وزارت جهاد کشاورزی) ارایه شد. پس از ویرایش داده های اولیه، تعداد 1.902.071رکورد شیر روز آزمون متعلق به 226.255 راس گاو ( فرزندان 5.094 راس گاو نر و 178.390 راس گاو ماده) در 797 گله که طی سالهای 1375 تا 1394 زایش داشتند، استفاده گردید. برای هر گاو، حداقل 5 رکورد روز آزمون وجود داشت. میانگین تعداد رکورد روز آزمون برای هر گاو 8/41 ، و میانگین تعداد روزهای شیردهی 269/14 روز بودند. برای توصیف ریاضی شکل منحنی شیردهی، از تابع گامای ناقص وود استفاده گردید. تابع مذکور (با سه پارامتر a، b و (c بر رکوردهای RM، FCM و ECM هر یک از گاوها، توسط نرم-افزار آماری SAS (نسخه (9/4 بهطور جداگانه برازش یافت. تداوم شیردهی بر اساس رابطه –(b+1)Lnc برای انواع رکوردها محاسبه شد؛سپس توسط یک مدل خطی که در آن برخی اثرات ثابت و متغیرهای کمکی قرار داشتند، آنالیز گردید. میانگین حداقل مربعات تداوم شیردهی حاصل از برازش مدل فوق، برای سالهای مختلف زایش و هر یک از سه نوع رکورد شیر، جهت برآورد روند فنوتیپی، مورد استفاده قرار گرفت. روند مزبوربر، مبنای تابعیت وزنی میانگین حداقل مربعات بر حسب سال زایش، توسط نرمافزار SPSS (نسخه (24 محاسبه شد. یافته ها نشان داد برای سه نوع رکورد شیر RM، FCM و ECM روند فنوتیپی مثبت معنیدار آماری (P< 0/0001) و بهترتیب برابر با 0/037 (R2=0/989)، (R2=0/968) 0/036 و (R2=0/975) 0/035 وجود داشت. در کل سالها، بالاترین و پایین ترین تداوم شیردهی بهترتیب مربوط به ECM (با میانگین (7/31 و FCM (با میانگین (7/16 بود و RW (با میانگین (7/28 در حد میانه قرار داشت. لذا، برای تغییر ژنتیکی صفت تداوم شیردهی در گاوهای شیری ایران، استفاده از رکوردهای شیر تصحیح شده برای انرژی توصیه میگردد.

تداوم شیردهی، رکورد شیر روز آزمون، روند فنوتیپی، گاوهای شیری