میرعلی معنوی - دانشجوی کارشناسی ارشد پردیس علوم و تحقیقات واحد اردبیل
علی عبادی - دانشیار دانشگاه محقق اردبیلی
معرفت قاسمی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل

این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل در سال زراعی 91-1390 اجرا شد . هدف از انجام پژوهش بررسی مولفه های مرتبط با انتقال مجدد ماده خشک در ارقام مختلف گندم در شرایط دیم بود. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با استفاده از پنج رقم و ژنوتیپ گندم Un11 ، Ks/Pastor ، Sara، سرداری و آذر-2 در سه تکرار انجام گرفت. مولفه های مورد بررسی در خصوص انتقال مجدد عبارت از میزان انتقال مجدد ماده خشک از اندام های هوایی، کارایی و سهم هریک از اندام های هوایی در تولید دانه بودند. نتایج نشان داد که از نظر میزان انتقال مجدد ماده خشک از ساقه، سنبله، برگ پرچم و پدانکل (α=1%) و میزان انتقال مجدد ماده خشک کل (α=5%) اختلاف معنی دار در بین ارقام و ژنوتیپ ها وجود داشت. بیشترین میزان انتقال مجدد ماده خشک به دانه در تمامی ارقام مورد بررسی، مربوط به اندام ساقه بود و بالاترین آن در ژنوتیپ Un-11 ثبت شد. اثر ژنوتیپ در خصوص کارایی ماده خشک انتقال یافته از ساقه و کل ((α=5%) و از نظر کارایی ماده خشک انتقال یافته از سنبله، برگ پرچم، سایر برگ ها و پدانکل (α=1%) معنی دار بود. اندام ساقه علی رغم داشتن بالاترین میزان ماده خشک انتقال یافته، کمترین کارایی را داشت. مشخص شد بالاترین کارایی ماده خشک انتقال یافته به دانه در رقم Sara در ارتباط با پدانکل، در ژنوتیپ Ks/Pastor، برگ پرچم و در ژنوتیپ Un-11 و ارقام سرداری و آذر -2 در ارتباط با سایر برگ های گیاه (به غیر از برگ پرچم) بود. اثر تیمار آزمایشی در خصوص سهم ماده خشک انتقال یافته از ساقه در عملکرد دانه و برگ پرچم (α=5%) و سنبله، پدانکل و کل در عملکرد دانه (α=1%) معنی دار بود. در بین اندام های مختلف هوایی، بالاترین سهم انتقال مجدد ماده خشک در دانه متعلق به اندام ساقه بود که در ژنوتیپ Un-11 بالاترین مقدار آن مشاهده شد و به دنبال آن، سهم سنبله در ارقام سرداری و آذر -2 قرار داشت. کارایی ماده خشک انتقال یافته با سهم ماده خشک انتقال یافته در دانه همبستگی مثبت و معنی دار داشت.

انتقال مجدد، گندم دیم، ژنوتیپ