علی اکبر داودی راد - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
مجید صوفی - معاون پژوهشی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان
رضا بیات - کارشناس ارشد پژوهشی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

فرسایش آبکندی(خندقی) از اشکال پیشرفته و حاد فرسایش آبی و از مخرب ترین آنهاست که دلالت بر تلفات خاک سطحی در اراضی دارد. فرسایش آبکندی از نظر تولید رسوب نسبت به فرسایش سطحی از اهمیت بیشتری برخوردار است. به طوری که قادر است علاوه بر مشکلاتی که در محل فرسایش و خارج از آن ایجاد می کند تا 50 برابر بیشتر رسوب تولید کند. ایجاد سازه های بدون توجه به شرایط منطقه یا بطور کلی اکوسیستم زمینه ایجاد و توسعه فرسایش خندقی یا آبکندی را فراهم می کند. در این خصوص می توان به احداث جاده بر روی شیبهای تند، عدم رعایت اصول فنی در احداث آبگذرها و ... اشاره نمود. ایجاد آبکند در مناطق حساس بویژه در حاشیه رودخانه ها باعث افزایش تولید رسوب و حتی خروج رسوبات تولید شده توسط سایر انواع فرسایش می شود که مشکلاتی را برای سدهای مخزنی بدنبال خواهد داشت. بمنظور بررسی چگونگی ایجاد فرسایش خندقی در اثر سازه ها، میزان تولید رسوب افزایش یافته و شرایط نامناسبی نیز برای سدهای مخزنی ایجاد می گردد، مواردی از این نوع آبکندها در نقاط مختلف استان مرکزی شناسایی و بررسی شد. سعی گردید جهت بررسی کامل موضوع شرایط اقلیمی نیز مد نظر قرار گیرد. معمولا هر چه اقلیم خشک تر باشد، شدت و تراکم فرسایش خندقی بیشتر بوده و حتی خسارات بیشتری نیز ایجاد می شود. در این مقاله ضمن تشریح کامل این موضوع و عوامل موثر با توجه به اقلیم، انواع مختلف این نوع آبکندها و شرایط ایجاد آنها بررسی شده و با انجام نمونه برداری خاک و آزمایش آن، نقش نوع خاک نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

فرسایش آبکندی ، سازه ، خسارت ، رسوب ، اقلیم ، خاک