محمد نوری سپهر
پوران حبیب خانی
اندیشه محمودیان
ناصر دربان

بیش از 80 درصد بیماریهای عفونی در جهان ناشی از مصرف آب آلوده است. در برنامه های پایش کیفیت آب، پایش کیفیت میکروبی و سنجش شاخص های مرتبط از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین علت سازمان جهانی بهداشت توصیه می نماید در تأمین آب آشامیدنی، کیفیت میکروبی در اولویت قرار گیرد. آلودگیهای میکروبی ناشی از آب از طریق منابع و یا شبکه های تویع آب اتفاق می افتد. شاخصهای متداول در بررسی کیفیت میکروبی شامل کل کلیفرمها و کلیفرمهای گرماپای هستند. یکی از شاخصهایی که برای ارزیابی سیستمهای تصفیه و شبکه توزیع آب، پس از انجام کلرزنی توصیه شده است، شاخص سنجش تعداد باکتری های هتروتروف و یا HPC است. شاخصهای کدورت و کلر باقی ما نده نیز به عنوان شاخصهای کنترل کننده در کنار شاخصهای فوق سنجیده می شود. با توجه به محددیت منابع آب در شهر سمنان و لزوم حصول اطمینان از سلامت آب در شبکه، این تحقیق برای اولین بار در شهر سمنان در سال 84 با استفاده از سامانه جغرافیایی GIS انجام گردید. هدف از ارائه این مقاله نقاطی از شبکه است که به دلایل مختلف در تهدید آلودگی قرار دارند. روش اجرا: ابتدا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS، اطلاعات مربوط به شکبه توزیع اب شهر سمنان شامل رقوم ارتفاعی، جنس و قطر لوله، فشار در خط، موقعیت شیرآلات و اتصالات، مسیر حرکت جریان و ... وارد سامانه اطلاعاتی گردید. سپس نقاط نمونه برداری با توجه به اطلاعات فوق انتخاب و 1050 نمونه از نقاط فوق برداشت و شاخصهای کدورت، کلرباقی مانده و HPC با استفاده از دستورالعمل آزمایشات آب و فاضلاب سنجیده شد. سپس تجزیه و تحلیل نتایج انجام و پهنه بندی کیفیت میکربی روی شبکه توزیع آب، در قالب نقشه های GIS ارائه شد. نتایج: شبکه توزیع آب شهر سمنان به طول 400 کیلومتر، جمعیتی معادل 150000 نفر را تحت پوشش قرار می دهد. آب آشامیدنی از طریق 20 حلقه چاه و یک چشمه به نام گل رودبار تأمین می گردد. آب در 11 مخزن ذخیره و پس از کلرزنی وارد شبکه توزیع می گردد. نتایج مطالعات در چهار گروه تقسیم بندی شد. گروه اول نقاطی که کلر باقیمانده صفر است. در 64/3% نمونه های فوق میزان HPC معادل 100-25 ml/cfu و کدورت 0/38-0/44 NUT بود. گروه دوم شامل نقاطی از شبکه است که کلر باقی مانده کوچکتر و یا مساوی 0/2 l/mg بوده است. در این گروه در 79/63% نمونه ها HPC از 100ml/cfu کمتر و کدورت بین 0/28-0/35 NTU بود. گروه سوم آن دسته از ایستگاههایی است که کلر باقی مانده 0/2-0/8 l/mg بوده است. در 57% نمونه ها HPC کمتر از 100ml/cfu و کدورت 0/2-0/3NTU بود. و گروه چهارم نمونه هایی است که کلر باقی مانده بالاتر از 0/8l/mg مشاهده شد. در این حالت 62/8% نمونه ها HPC از 50ml/cfu کمتر و کدورت کمتر از 0/21NTU بود. بحث و نتیجه گیری: مطالعات نشان داد، با افزایش کلر باقی مانده در شبکه از میازن HPC و کدورت کاسته می شود. هر چه میزان کلر باقی مانده در شبکه بیشتر باشد این ارتباط بهتر خود را نشان می دهد و معنی دار تر است. نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان داد در نقاطی که کلر باقی مانده پائین بوده و به دنبال آن HPC و کدورت افزایش نشان داده است حداقل یکی از موارد کاهش فشار، قدمت شبکه و فرسودگی لوله ها و طول شبکه وجود داشته است. در هیچیک از نمونه ها میزان کدورت از حد مجاز فراتر نرفت. با ایجاد چند ایستگاه کلرزنی در شبکه و اصلاح خطوط قدیمی و جبران کمبود فشار در برخی نقاط، کیفیت میکروبی شبکه مطمئناً ارتقا می یابد.

شبکه توزیع آب، PHC، دورت، کلر باقی مانده