بهزاد بیگلی

طبق آمار سازان بهداشت جهانی «WHO» حدود 10 درصد از جمعیت دنیا به طریقی دچار معلولیت جسمی هستند . از سویی دیگر، مطالعات ملی و بومی حاکی از آن است که در طول چند دهه گذشته در کشور ما، معلولیت و مشکلات مربوط به آن سیر فزانده ای داشته است. از این رو، بانگاهی به مسائل امروز شهر سازی ومعماری، می توان گفت که انبوه نابسامانی های موجود در زمینه شرایط عبور و مرور دسترسی افراد معلول جسمی – حرکتی به امکانات شهری و فضاهای خدمات عمومی جزو عمدترین معضلات امروز شهرهای ماست. اگر بپذیریم که فضای عمومی شهرتبلور کالبدی جامعه ای است که درآن زیست می کنند، پس محیط یک شهر به منزله جسم است و جامعه جان آن. با این توضیح، بدیهی است وقتی که جسم شهر دچار معلولین باشد، جان آن (جامعه شهروندی) به سر درگمی و آشفته حالی گرفتار خواهد آمد. ساختار شهری کنونی «معلول» است، و از این روست که نمی تواند نسبت به خواسته های درونی روح خویش – افراد جامعه درون خود – به نحو مناسبی پاسخگو باشد. بحرانی شدن مساله در این است که آن بخش از جامعه که به سبب ناتوانی جسمی – حرکتی، عملا استفاده از عمده فضاهای شهری محروم شته است، علت را نه در «معلول بودن شهر» که در «معلول بودن خویش» جستجو می کند و خود را از نزدیک شدن به این فضاها باز می دارد. به طور معمول این بخش از جامعه را سالمندان، خردسالان و بیماران تشکیل می دهند، اما آنچه مساله استفاده زا فضاهای عملکردی شهری را حساسیتی خاص می بخشد، این است که این فضاها چونان سپری غیر قابل عبور در مقابل بخش دیگری از جامعه – که تلاش در پنهان کردن خویش دارد – پدیدارمی گردد. این مقاله پژوهشی از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول، بر اساس لزوم آشنایی مخاطبان با کلیات مربوط به معماری بناهای با کارکرد عمومی و شناخت اصولی آنان از از استانداردها و ضوابط کلی در طراحی این گونه بناها که عملکردی در جهت برآورد کردن نیازهای اجتماعی و فرهنگی اقشار جامعه دارند، تالیف گردیده است و در بخش دوم به بیان «ضوباط ویژه»ای پرداخته ایم که بی شک در معماری با رویکرد به جانبازان و معلولان جامعه، باید همواره مد نظر طراحان و معماران بناهای ماندگار قرار گیرد. در هر حال، برای رسیدن به معیارهای یک جامعه توسعه یافته و «عدالت محور» نمی توان از این ضوابط خاص گروه های کم توان اجتماعی چشم پوشید، چرا که حق مسلم هر فرد از جامعه، این است که از امکانات و توانایی های عمومی آن جامعه به نحو احسن و اکمل بهره مند گردد، و در نهایت با در نظر گرفتن اینک بخش مهمی از جامعه معلولان کشور ما را جانبازان و ایثارگران عزیزی تشکیل می دهند که روزگاری با ایثار جان و توان خویش، از تمامیت ارضی و آبروی ملی ای آب و خاک شریف، دفاع نموده اند و به خاطر این بزرگواری فراموش نشدنی خود، همواره با مشکلات بی شماری در نحوه زندگی و سلوک فردی و اجتماعی خود دست به گریبان هستند. لذا اهمیت پرداخت به این موضوع فنی، بعدی مقدس و معنوی نیز خواهد داشت.

معماری بناها با کارکرد عمومی ، ضوابط ویژه ، افراد کم توان اجتماعی ، ایثارگران ، عدالت محوری ، توسعه گرایی