وحید حیدرنتاج - استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران

تاریخ شهرسازی و منظر شهری در ایران مملواز حضور پدیده ای به نام باغ ایرانی به عنوان یک محصول فرهنگی از تعامل سازنده بین انسان و طبیعت پیرامون به وجود آمده است. با عنایت به این نگرش و عواملی که منجر به ایجاد باغ در طول تاریخ گشت مصداق های مختلفی از آن را در مقیاس های متفاوت می توان دید مصداق هایی که گاهاً کالبدی و محصول شکل خاص باغ است و یا کارکردی که نشانگر فعالیتی است که در باغ انجام می شود؛ بزرگ ترین آنها باغ ایرانی در مقیاس شهری یا به عبارت بهتر باغ- شهر ایرانی است. به گواهی تاریخ باغ های ایرانی قابلیت ایجاد مصداق های متفاوت را با تغییر شرایط، داشته اند. شهر ایرانی بدون حضور طبیعت و باغ ایرانی معنا نداشت؛ اما در شهرهای کنونی این نگاه به طبیعت مغفول مانده و شهرها بدون کوچک ترین رویکردی به طبیعت در حال رشد هستند. باغ ایرانی دارای اصول و ویزگی هایی منحصر به فرد بود که در طول دوره شکل گیری و تکامل آن و در مکان های مختلف با کاربری های گوناگون از ثبات نسبی برخوردار بوده است. فرضیه مقاله این است که تداوم باغ ایرانی را در دوره معاصر برای رسیدن به الگوی شهر ایرانی- اسلامی و با توجه به نیازهای جدید می توان در طراحی فضاهای شهری دید و به هویت بخشی آن کمک کرد. با توجه به مصداق های مختلف و مقیاس های متفاوت باغ ایرانی، حضور باغ در منظر شهری نیز تنوع زیادی دارد؛ پارک ها، حاشیه راه ها، میدان ها، کوی های مسکونی، مقادیر و زیارتگاه ها، قبرستان ها، رود- دره ها، پیاده راه ها، فضای سبز عمودی و نمونههای بسیار دیگر از انواع باغ ها و باغستان هایی است که می توانند از اصول هنر باغ سازی ایران متأثر شوند. اینمقاله درصدد است تا با روش تاریخی و توصیفی- تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای به شناخت نقش باغ در شهر ایرانی و راهکارهایی برای باز زنده سازی این نقش در شهرهای معاصر دست یابد.

باغ ایرانی، شهر ایرانی- اسلامی، باغ- شهر، منظر شهری