غلام رضا دانش پژوه - دانش اموخته ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام
ناصر کاظم خانلو

یکی از جریانات مهم شهر نو فارسی، سمبولیسم اجتماعی است که با نیما یوشیج آغاز شد و در دهه ی چهل به دلیل شرایط اجتماعی آن زمان به اوجه خود رسید . سمبولیک یا شعر نمادی از جریانهای مهم شهر معاصر است که از عوامل گرایش شاعران معاصر به شعر نمادین و سمبولیک تغییر فضای سیاسی و اجتماعی جامعه و اختناق و خفقان شدید نظام مبتد حاکم بر آن است . از هدفهای کاربردی نماد یا سنبل در شعر شاعران معاصر خلق شعری با بافت مبهم و عمیق و ایجاد تاثیر در محاطب و شرکت دادن او در آفرینش معناید شعر از حالت تک معنایی به سوی چند معنایی و داشتن خوانده و مخاطب به درنگ و تامی درمعنا و مفهوم شعر است . سمبولیسم ( نماد و نمادگرایی ) هنر کاربرد نماد برای هر چیزی است که بتوان تصورتش را کرد در واقع بیانگر موضوعی است که به رمز یا به واسعه مضمونی دیگر ابراز شود . رمزگرایی در شعر معاصر ایران از یک محصول آشنایی با مکتب سمبولیسم و تاثیر پذیری از آن و از سوی دیگر حاصل شرایط اجتماعی و سیاسی خاصی است که شاعران در آن زیسته اند این جریان اجتماعی ( سمبولیسم ) توسط نیما یوشیج ( با شعر ققنوس که اثری کاملا نمادی و رمزی است ) بنیان گذاری شد و پس زا نیما شاعران چون شاملو، اخوان ثالث، فروغ فرخ زاد، سیاوش کسرایی و شفیعی کدکنی یاد کرد که د ردهه های سی و چه از قرن حاضر ازین جریان را به اوجه خود رساندند . سروده های اخوان تریمس آمیزه ای از ( تعهد اجتماعی و هنر شاعری اخوان ) به شمار می رود . توصیف ، نمایش و استناج بافت اصلی این سروده ها را تشکیل می دهد . شاعر در این سروده ها از طریق کنایات، نمادها و روباط حاکم بر آن ها مفاهیم مرود نظر خود را به خوانده اققا می کند . انسجام مطالب و آفرینش تصاویر شاعرانه، تجربه های ملموس اخوان را از وضعیت اجتماعی بعد از کودتای28 مرداد 1332 به خوبی ترسیم می کند . نتیجه نشان می دهد با این پژوهش می توان به شناخت بهری از این سروده به ویژه از منظر سمبولیسم اجتماعی و جامعه شناسی ادبی دست یافت . در این مقاله پس از تعریف سمبولیسم اجتماعی و ظهر شعر سمبولیک فارسی به شباهت ها و تفاوت های شعر سمبولیک فارسی با اروپایی و سپس شعر سمبولیک مهدی اخوان ثالث پرداخته شده است . این پژوهش به روش توصیفی ، تحلیلی و با استفادهاز تکنیک تحلیل محتوا انجام گرفته است .

سمبولیسم یا نماد گرایی، سمبولیسم اجتماعی، شعر فارسی معاصر، اخوان ثالث