پرویز بهروزی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند
فرهاد خسروی بیژائم - دکترای پژوهش هنر، استادیار دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان

بخشی از دست بافته های زنان و دختران روستاهای بارنجگان، معصوم آباد، چاه زرد، کبوده و یزدان در دهستان پترگان و همچنین روستاهای فندخت، استند، نوده، کریزان و آبیزو در دهستان شاسکوه واقع در شهرستان زیرکوه استان خراسان جنوبی، در قالب قالیچه های دست بافت با تنوع فراوان در رنگ و نقش متجلی شده است. این هنر سنتی، مرجع مناسبی برای پژوهش در هنر قالی بافی است. در این تحقیق که بر حوزه جغرافیایی شهرستان زیرکوه، شامل تعدادی از روستاهای واقع در دهستان پترگان و دهستان شاسکوه متمرکز شده، گردآوری یافته ها و داده ها به صورت میدانی صورت گرفته است. شیوه بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت کیفی و روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است. بررسی و نماد شناسی انواع نقوش به کار رفته بر قالیچه های روستاهای ذکر شده نشان می دهد که تاثیر پذیری از باورها و اعتقادات، شرایط اقلیمی منطقه و تعاملات مختلف فرهنگی مردم این خطه، بر نقش آفرینی و ایجاد نقش در قالیچه های شهرستان زیرکوه موثر است. همچنین، نتایج پژوهش پیش رو نشان داد بخش عظیمی از نقوش قالیچه های این منطقه در گذر تاریخ هویت واصالت خود را حفظ کرده است. در این میان، فرهنگ بومی و داستان سرایی های محلی، بخش مهمی از شکل گیری نقوشی چون: پادراز، مرغی، نقش مجمه و گل غلط را به خود اختصاص داده است. همچنین همجواری این منطقه با سایر مناطق تولید کننده دست بافته های داری، تعاملات و ارتباطات فرهنگی متقابل را به دنبال داشته که خود زمینه گسترش و نشر این هنر را فراهم کرده است.

پترگان، شاسکوه، قالی خراسان جنوبی، نماد شناسی