محمدحسن الهی زاده - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند
زهرا علیزاده بیرجندی - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند
فاطمه خسروی میناخو - مدرس دانشگاه بیرجند

شیخ محمدباقر آیتی گازاری از شخصیت های برجسته بیرجند در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی میباشد که به لحاظ نفوذ و نقشی که در اجتماع و فرهنگ منطقه بیرجند داشت، تاثیر مهمی در تحول و بهبود وضعیت اجتماعی و فرهنگی بیرجند در دوره مورد نظر ایفا نمود. تعیین میزان تاثیر شیخ محمدباقر مساله مهمی است که این پژوهش به دنبال روشن کردن آن است. برعهده داشتن مسیولیت هایی نظیر تولیت اوقاف خصوصی و عمومی در کنار نقش موثر ایشان در میانجیگری و رفع اختلاف میان حاکمان محلی و نیز مراجعات روزانه و مکرر مردم جهت رفع مشکلات اجتماعی و شخصی نشان دهنده ی جایگاه مهم اجتماعی و تعیین کننده ی شیخ محمدباقر در بیرجند است. به علاوه حمایت ایشان از تاسیس مدارس به سبک جدید، ریاست و تدریس در مدارس علوم دینی و تربیت شاگردان مشهوری از این طریق، انجام مناظرات با علمای فرق مختلف و صدور فتاوای جدید از سوی ایشان بیانگر نقش موثر شیخ محمدباقر در تحول وضعیت فرهنگی بیرجند محسوب میشود. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل و بررسی اسناد و نسخ خطی و فعالیت میدانی صورت گرفته است.

محمدباقر آیتی گازاری، بیرجند، عالمان دینی، آثار علمی.