لیلا مختاری نیا - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی دزفول
سیداحمد حسینی کازرونی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی دزفول

همیشه نمی توان میان صورت های ظاهری جملات و کارکرد نهایی معنایی آن رابطه ایی مستقیم برقرار کرد . امروزه برای فهم این چنین پاره گفتارهایی که معنای ثانوی آنها مورد نظر است و در نهایت شامل کارکردهای متفاوتی از قبیل اظهاری ، پیشنهادی و تعهدی می باشند ، از نظریه جان سرل که به نظریه کار گفت معروف است بهره می برند . هدف از این جستار این است که با استفاده از این رویکرد گفته های اشخاص برجسته منظومه خسرو و شیرین مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. یافته های نایل شده از این مطالعه حاکی از آن است که گفتارهای خسرو در پنج دسته کنش های گفتاری اظهاری ، اعلامی ، عاطفی ، تعهدی و ترغیبی می تواند قرار گیرد ، اما گفتارهای بیان شده از سوی شیرین را باید در دو سطح کنش گفتاری عاطفی و ترغیبی پی گرفت . گمان می رود هویدا بودن این نوع کنش ها از سوی شیرین ریشه در نوع جنسیت وی دارد . با بررسی پاره گفتارهای شاپور کارگفت های این شخصیت در گروه کنش های اظهاری و ترغیبی قرار گرفت که این امر را می توانیم با توجه به نقش و جایگاهی که این شخصیت در منظومه دارد توجیه کنیم . مشترک بودن کنش ترغیبی در گفتار همه شخصیت ها نشان می دهد که این نوع کنش هیچ ارتباطی به جنسیت و جایگاه فرد در اجتماع ندارد .

منظومه خسرو و شیرین ، کنش گفتار ، خسرو ، شیرین و فرهاد