حمیدرضا رحمانی - عضو هیات علمی بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ا
محمد فیضی - عضو هیات علمی بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ا

استفاده از فاضلاب برای آبیاری در بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای واقع در نواحی گرم و خشک متداول بوده است . ایران کشوری است که بیش از 80 درصد آن در منطقه خشک واقع شده و صرفه جویی در آب یا استفاده مجدد از پساب فاضلاب می تواند در رفع کمبود آب مؤثر باشد . بررسی استفاده از فاضلابهای شهری با توجه به افزایش سالانه جمعیت و روند رو به رشد این فاضلابها جهت آبیاری اراضی کشاورزی بسیار با اهمیت بوده و می تواند گام مؤثری در استفاده بهینه از فاضلابها باشد . این تحقیق بر پساب خروجی فاضلاب شهری شمال اصفهان که به مصرف کشاورزی می رسد به اجرا در آمد . بررسی پساب مورد استفاده در آبیاری با انجام نمونه گیری و اندازه گیری فاکتورهای BOD, Mn,Cu,Zn,Fe,Pb,Cd و کاتیونها، آنیونها، ازت نیتراتی و غلظت عناصر سنگین COD, TSS, TDS,EC,pH صورت گرفت . نمونه گیری پساب فاضلاب 6 بار در سال ( هر دو ماه یکبار ) و هر بار در یک دوره 24 ساعته به مدت 3 سال ( سالهای 1381 تا (1383 صورت گرفت . اندازه گیریها بر اساس روش استاندارد انجام شد و نتایج با حدود مجاز مقایسه گردید . در بررسی پساب فاضلاب شهری مقدار pH در حد نرمال قرار داشت و هدایت الکتریکی پساب ها نشان داد که دارای محدودیت کم تا متوسط برای آبیاری است . کل املاح محلول موجود در پساب محدودیتی نداشت اما غلظت بی کربنات دارای محدودیت کم تا متوسط برای استفاده از پساب در آبیاری بود . در مقایسه داده ها با حدود مجاز و توصیه ای غلظت عناصر سنگین در پساب مشخص گردید که هیچ یک از عناصر سنگین مورد بررسی دارای غلظت فراتر از حد مجاز یا توصیه ای نبوده و محدود کننده نمی باشند . میانگین BOD پساب در کیله موارد کمتر از 100 میلی گرم در لیتر بود و محدودیتی نداشت اما حداکثر مقدار BOD در مواردی بیش از 100 میلی گرم در لیتر بود . میانگین مقدار COD در کلیه سالها بیش از 200 میلی گرم در لیتر بود و از حد مجاز بیشتر بود که نشانگر آلودگی پساب ها از نطر COD می باشد . همچنین کل مواد جامد معلق پساب ) ) TSS از حد مجاز بیشتر بود و محدود کننده بود . در مجموع میتوان نتیجه گیری نمود که استفاده از پساب با توجه به کمبود آب و همچنین بحران آن در مناطق خشک امری الزامی و حیاتی است اما پساب ها دارای محدودیت هایی برای استفاده جهت آبیاری هستند که لازم است این محدودیت ها رفع گردد . در غیر این صورت در دراز مدت مسائل جدی و مشکلات بسیار برجا خواهند گذاشت . پارامترهای BOD ,COD و TSS پساب دارای محدودیت برای آبیاری بود و با توجه به اینکه آلودگی پساب باتوجه به شاخصهایی از جمله BOD و COD تعیین می شود می توان گفت پساب مورد بررسی دارای آلودگی است .

پساب، آلودگی، فاضلاب شهری، حد مجاز