مائده شیرانی - کارشناس ارشد دانشگاه فردوسی مشهد
امیر فتوت - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
حسین خادمی - استاد دانشگاه صنعتی اصفهان
غلامحسین حق نیا - استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده فلزات سنگین از یک سو برای رشد گیاهان و حیوانات سودمند هستند و از سوی دیگر می توانند اثرات زیانباری بر آنها داشته باشند . عناصر ریزمغذی همچون روی، منگنز و نیکل اگر به میزان کافی جذب گیاه نشوند، سبب کمبود در گیاه می شوند و اگر بیش از اندازه جذب شوند، سمیت را ایجاد می کنند . به همین دلیل برخی خاکهای کشاورزی اطراف مشهد انتخاب گردید تا میزان نیکل در دو حالت کل و قابل جذب در آنها مورد بررسی قرارگیرد . 79 نمونه خاک سطحی از عمق 10-0) سانتی متری ) ، برداشت شد . موقعیت نمونه ها توسط GPS یادداشت گردید . پس از هضم خاک با مخلوطی از اسید نیتریک و اسید کلریدریک، غلظت کل نیکل و با استفاده از عصاره گیر DTPA غلظت قابل جذب نیکل توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد و توصیف آماری داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS12 انجام گردید . نقشه پراکندگی نقطه ای نیکل توسط نرم افزار Surfer 7 رسم گردید . نتایج نشان می دهد که میانگین غلظت نیکل کل 38/6 میلی گرم بر کیلوگرم و بیشترین غلظت آن 81/ 9 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد و بیشتر از حد مجاز در کشور انگلستان و نزدیک به حد مجاز در کشورهای استرالیا، کانادا می باشد . میانگین و بیشترین غلظت نیکل قابل جذب به ترتیب 0/4 و 1/1 میلی گرم بر کیلوگرم اندازه گیری شد . با توجه به نتایج بدست آمده فعالیتهای صنعتی و شهری و انتشار آلاینده ها تاثیر قابل توجهی بر میزان نیکل در خاک گذاشته است . غلظت نیکل کل در اراضی کشاورزی بالا بوده و در برخی قسمتها بیشتر از حد بحرانی است و در دراز مدت می تواند سمیت و آلودگی گیاهان را سبب شود .

فلزات سنگین، نیکل، حد بحرانی