اصغر محمد مرادی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران
محمدصادق طاهرطلوع دل - عضو هیئت علمی دانشگاه شهید رجایی و دانشجوی دکتری

باتوجه به زلزله خیز بودن پهنه فلات ایران و اهمیت و ضرورت حفظ بناهای ارزشمند تاریخی ایران در برابر خطرات زلزله وبا در نظر گرفتن فرسودگی شدید و ضعف عمومی مقاومت سازه ای بناهای کهن ایران در مقابله با اثرات مخرب زلزله های مختص فلات ایران ؛ در عمل بسیاری ازبناهای سنتی و بومی ایرانی در مصاف با چنین مصائبی جان سالم به دربرده و بر خلاف تصورعموم وکارشناسان فن که این ابنیه را جزو سست ترین بناها به شمار می آورند ؛ پایداری لرزه ای خویش را به اثبات رسانیده اند. حتی به عنوان مصداق کلام جدای از ایران؛ می توان مقاومت بناهای سنتی اندونزی را در هنگام بروز زلزله مهیب اخیردرآنجا و اصابت سنگین امواج فوق العاده مهلک تسونامی مربوطه برروی بناهای آن کشور و ثبات و پایداری مساجد و بناهای سنتی در آن منطقه را به عنوان ضرورت انجام چنین تحقیقاتی برای کشف الگوهای نوین طراحی بناهای بومی کشورایران با استناد به درس های آموخته شده از علل ثبات عملکرد سازه های سنتی در مقابله با زلزله نام برد. در این مقاله سعی بر آن شده است که براساس روال آئین نامه های متداول ساختمانی در زمینه ی تحلیل و طراحی ساختمان ها در برابر زلزله و بویژه روش مورد توصیه در آئین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله )استاندارد 2800 ایران(؛ علت مقاومت تعدادی از بناهای تاریخی - سنتی معروف ایران به بوته ی نقد و بررسی قرار داده شده ؛ تا برخی از مجموعه عوامل مؤثر در ارتباط با مقاومت لرزه ای اینگونه بناها مورد ارزیابی مجدد قرارگرفته شود. به عبارت دیگر می توان گفت که ارزیابی میزان مقاومت لرزه ای اینگونه بناها و تعیین علل پایداری بخش عمده ای از بناهای سنتی ایران در برابر زلزله ؛ بعنوان اولین قدم در تدوین آئین نامه ی ارزیابی لرزه ای بناهای سنتی ایرانی می تواند دارای ارزش سرمایه گذاری علمی و فنی باشد. بعنوان شاخص ترین نتیجه مورد بررسی می توان علت اساسی پایداری لرزه ای سازه های تاریخی سنتی ایران راصرف نظر از تاثیر نوع بسترخاکی ، نوع بنا و مصالح و فن آوری بکارگرفته شده ؛ درصد دیوار نسبی موجود در پلان معماری یعنی درصد سطح مقطع طولی و عرضی دیوارهای اینگونه بناها درپلان دانست که بیش از حد مورد نیاز برای مقابله با نیروی برش پایه زلزله مورداصابت به کف سازه ای در هر طبقه بوده و در ضمن عمده موارد توصیه های جدید مطرح شده درآئین نامه های طراحی برای بهبود عملکرد لرزه ای بناها در برابر زلزله ؛دربناهای سنتی ایران عملا رعایت شده است.

معماری سنتی ، سازه سنتی ، مدل سازی و تحلیل ، رفتار لرزه ای، زلزله ، زمین لرزه