مهدی زارع - استادیار بخش کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزآباد فارس
خداداد مصطفوی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
غلامعلی نجابت میمندی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان

به منظور بررسی همبستگی بین صفات و تجزیه آن به روابط علت و معلولی در کلزا، در سال زراعی 89 -1388 آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار بر روی 10 رقم کلزای پاییزه در مزرعه تحقیقات کشاورزیدانشگاه آزاد اسلامی مرکز میمند فارس اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل تعداد روز از جوانهزنی تا 50 % گلدهی، تعداد روز از جوانهزنی تا رسیدن فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات، تفاوت معنیداری را بین ارقام مورد مطالعه از لحاظ کلیه صفات مورد بررسی نشان داد. مقایسه میانگین صفات نشان داد که رقم Modena دارای بیشترین وارقام RGS و 003 Okapi دارای کمترین میزان عملکرد دانه بودند. ضرایب همبستگی ساده بین عملکرد دانه و صفات تعداد غلاف در بوته، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد غلاف در ساقه اصلی، مثبت و معنیدار بود. براساس رگرسیون گام به گام صفت عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته و صفات تعداد غلاف در بوته، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد روز از کاشت تا 50 % گلدهی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد ضریب تبیین مدل (R2=0/8) بود. صفت تعداد غلاف در بوته بیشترین ضریب تبیین را به خود اختصاص داد بود.(R2=0/44) براساس تجزیه علّیت، استفاده از صفات تعداد غلاف در بوته، شاخص برداشت و وزن هزار دانه برای افزایش عملکرد دانه حائز اهمیت است ولی استفاده از صفت تعداد روز از کاشت تا 50 % گلدهی به علت اثر مستقیم منفی این صفت بر عملکرد دانه جهت دستیابی به عملکردهای بالای دانه مطلوب به نظر نمیرسد.

کلزا، همبستگی، تجزیه علیت، عملکرد دانه