عوض کوچکی - عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد

تغییر اقلیم فرایندی پویا است که تاثیر آن بر گیاهان عمدتا از طریق کنش متقابل دو عامل افزایش درجه حرارت و اکسید کربن شکل می گیرد . درکشورهای پیشرفته بررسی های زیادی در خصوص بؤآورد تاثیر متقابل این دو عامل بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی صورت گرفته است که نتایج حاصل بسته به منطقه مورد مطالعه بسیار متنوع و در اغلب موارد متضاد می باشند. عقیده کلی بر این است که در ابعاد جهانی، دو برابر شدن دی اکسید کربن وتبعات اقلیمی ناشی از آن (مانند افزایش درجه حرارت، خشک …) عمدتا به نفع گیاهان سه تام شده و این در حالت در عرضهای جغرافیایی بالا نمود بیشتری خواهد داش. در کشور ما مطالعه ای در این خصوص صورت نگرفته و این طرح گام نخستین است که با هدف بررسی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد و سایر خصوصیات رشد دو محصول ریشه ای عمده یعنی چغندرقند و سیب زمینی به اجرا در آمده است. در این تحقیق، نخست با استفاده از دو مدل عمومی گردش (GFDL, GISS) ، میانگین ماهانه متغیرهای اقلیمی درجه حرارت، تشعشع و بارندگی برای شرایط دو برابر شدن دی اکسید کربن در شهر تبریز پیشگویی شد. در مرحله بعد نتایج حاصل از بازسازی شرایط اقلیمی توسط مدلهای عمومی گردش، در آمار دراز مدت هواشناسی اعمال و سپس با استفاده از مدل شبیه سازی OSBOL، اثرات چنین تغییراتی بر رشد، نمود، عملکرد و نیاز آبی چغندر قند و سیب زمینی مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس پیشگویی دو مدل GISS و GFDL، میانگین سالیانه درجه حرارت بترتیب به میازن 4/6 و 4/3 درجه سانتی گراد و میانگین سالیانه بارش بترتیب به مقدار 32 درصد و 1% افزایش یافته و میانگین سالیانه شدت تشعشع تغییر چندانی نخواهد کرد. نتایج حاصل از مدل GIS نشان داد که دو برابر شدن دی اکسید کربن سبب خواهد شد تا در طی پنج ماه اول فصل رشد میانگین درجه حرارت به میزان 3/7 درجه سانتی گراد و میانگین بارش به میزان 40 درصد افزایش و میانگین تشعشع 3 درصد کاهش یابد. بر اساس مدل GFDL، میانگین درجه حرارت، تشعشع در طی پنج ماهه فوق الذکر بترتیب 4/7 درجه سانتی گراد و 4 درصد افزایش و بارندگی 12% کاهش خواهد یافت. به استناد نتایج برگرفته از مدل OSBOL، دو برابر شدن دی اکسید کربن و تغییرات اقلیمی ناشی از آن منجر به کاهش شدید تعداد روز تا مرحله رسیدگی و افزایش عملکرد بیولوژیکی، عملکرد اقتصادی و نیاز آبی گیاه چغندرقند می شود. در سیب زمینی ایجاد چنین شرایطی کاهش شدید تعداد روز تا مرحله رسیدگی و نیاز آبی را در پی دارد، نتایج مبتنی بر دو مدل GIS و GFDL در خصوص عملکرد اقتصادی و بیولوژیک متضاد می باشد . تغییرات شاخص برداشت هر دو گیاه نیز معنی دار نبود.

تغییر اقلیم ، GFDL , GISS ، چغندرقند ، سیب زمینی