عباس پاشائی - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

ضمن بررسی مطالعات گاه شناسی دوره های مسکونی بر روی تپه های باستانی درگستره گرگان و دشت که تعداد آنها به حدود 300 عدد می رسد و از منطقه جنگلی دامنه های شمالی البرز تا فراسوی دیوار ساسانی در شمال شهرستان گنبد پراکنده می باشند، تعدادی بریدگی در دره رودخانه اترک و تعدادی نیز در فاصله بین این دره تا سرچشنه های رودخانه گرگان در روستای قرناوه جهت آگاهی از چگونگی روند رسوبگذاری مواد لسی مورد مطالعه قرار گرفتند. افزون برآن دو نیمرخ که یکی در چکاد آق امام با فرازی 1270 متر از سطح دریا و دیگری در کناره رودخانه ترکولو در خاور مینودشت و بافرازای 150 متر از سطح دریا جای دارند بررسی های فیزیکی و شیمیایی و سن یابی به روش C14 انجام گرفت. در ادامه این طرح و ضمن کاوش درباره بقایائی از خاکهای فسیل درمنطقه با شواهد نوینی در گستره هزار جریب و کریم ایشان با فرازای برابر با 1300و 470 متر از سطح دریا روبرو شدیم که تا بحال فقط در مورد نیمرخ هزار جریب مطالعات سن یابی با روش C14 انجام گرفته و در صورت انجام این مطالعات بر روی نیمرخ های آق امام و کریم ایشان گمان می رود آگاهی ما درباره تغییرات شرایط جوی از زمان تشکیل خاکهای اکسی سول در آق امام تا بحال کامل گردد. نتایج نشان می دهد که رسوبات لسی در عصر هولوسن در این گستره بر روی مواد کنگلومرایی سست، حاصل یک دوره پر بارش قرار گرفته اند که بوسیله دوره های سیل آی همراه با لایه های کنگلومرایی بمراتب نازکتر قطع می گردند. افزودن بر آن بررسی مقاطع هزار جریب واقع در روستای غلامی و نیمرخ مینودشت نشان میدهد که پس از پشت سر گذارندن دوره های پر بارش 15000-9000 سال قبل یعنی در عصر سنگی فوقانی (upper Paleolithic) به ترتیب دو دوره گرم خیس همراه با خاکهای هیدرومورف واقع در روستای غلامی و دیواره رودخانه ترکولو به ترتیب متعلق به 8230ae40 و 2200ae402110ae42 سال قبل وجود داشته است که به وسیله 5 دوره گرم و خشک همراه رسوبات لسی قطع گردیده است. با توجه به اینکه توسط الرس در شمال دیوار ساسانی بقایای مواد آلی متعلق به عصر آتلاستیک نیز شناخته شده است (3860 B.C.) بنابراین با مقایسه با تغییرات شرایط جوی در شمال غربی اروپا می باید بر خلاف تصور قبلی احتمالا خاکهای اکسی سل در چکاد آق امام و خاکهای Fragixerept که اخثرا در منطقه کریم ایشان شناسایی شده است، فسیل و متعلق به دوره های دیگر بوده باشند. آن بدان معنی است که این منطقه در عصر هولوسن و دوره های قبل از آن که سن آنهاهنوز مشخص نشده است نخست شرایط گرم مرطوب استوایی و با شرایط گرم و مرطوب و بالاخره در عصر هولوسن نخست دو دوره گرم و خیس و با خاکهای هیدرومورف و سپس چهار دوره استیپی گرم و مرطوب که بوسیله 5 دوره گرم و خشک قطع گردیده است پشت سر گذارده است. در پایان هماهنگی نتایج بدست آمده با بررسیهای باستان شناسی نشان میدهد که امکان گاه شناسی رسوبات به روش C14 از مواد هوموسی نه تنها امکان پذیر است بلکه از نظر بررسی چگونگی تغییرات شرایط جوی حتی دقیق تر نیز باشد، چرا که امکان اسکان مناطق گوناگون هیچگاه با شروع شرایطظ آب و هوایی مناسب آغاز نگردیده و علت ترک مناطق مسکونی نیز همیشه نامطلوب شدن شرایط جوی نمی باشد.