عباسعلی علی اکبری بیدختی - موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
عباس رنجبرسعادت آبادی - سازمان هواشناسی کشور - مرکز پیش بینی

توسعه شهرنشینی و فعالیتهای صنعتی منجر به تغییرات چشمگیری در مشخصات فیزیکی سطح زمین، افزایش بودجه انرژی گرمایی آزاد شده و آلودگی هوا شده است و در نتیجه سبب تغییر اقلیم محلی در شهرهای بزرگ و صنعتی گردیده است. برای بررسی این منظور در کلان شهر تهران، رکوردهای هواشناسی ایستگاه های سینوپتیکی مهرآباد (تهران) و قزوین در طی یک دوره 41 ساله مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته اند. دلیل انتخاب این دو ایستگاه سابقه ثبت رکوردهای طولانی تر نسبت به سایر ایستگاه های موجود می باشد. نتایج حاصله از مطالعه داده های هواشناختی دو ایستگاه مذکور، حاکی از تغییرات بعضی از کمیتها، در طی دوره 1959 تا 1999 می باشد. میانگین سالیانه دماهای سه ساعت به سه ساعت تهران، روند افزایشی را در اکثر ساعات نشان می دهد. بطوریکه بیشترین افزایش در دمای کمینه مشاهده شده که مقدار این افزایش 0/684 درجه سلسیوس در هر دهه بوده ولی این روند افزایش در قزوین مشاهده نمی شود که این به دلیل اثر جزیره گرمایی تهران می باشد. برای میانگین سالیانه دمای بیشینه در طی این دوره روند افزایشی 0/032 درجه در یک دهه مشاهد می شود که در مقایسه با روند افزایشی دمای کمینه ناچیز میباشد . همچنین برای میانگین سالیانه دمای تر بیشینه مقدار افزایش در ساعت صفر گرینویچ به اندازه 0/653 درجه دریک دهه مشاهده می شود. دمای کمینه در تهران بیشترین روند افزایشی را در فصل پاییز (به اندازه 0/881 درجه در هر دهه) و کمترین مقدار را در فصل زمستان (به اندازه 0/539 درجه در هر دهه) در پریود 1959-1999 دارا میباشد. یکی از عوامل مهمی که سبب افزایش شدت اثر جزیره گرمایی و در نتیجه تغییر اقلیم محلی در کلان شهرها گردیده، رشد جمعیت می باشد. تحقیقات گسترده ای در خصوص همبستگی بین شدت جزیره گرمایی با جمعیت صورت گرفته و نتایج آنها نشان دهنده وجود یک رابطه لگاریتمی است. و برای تهران در طی دوره 41 ساله رابطه بین اختلاف میانگین پنج ساله دمای کمینه تهران از قزوین [min(دلتاT) ] با اختلاف با جمعیت (pop) آنها بصورت زیر می باشد: [فرمولها در متن اصلی]

اقلیم محلی ، جزیره گرمایی ، شدت جزیره گرمایی ، تهران