غزاله حیدریان - کارشناسی ارشد مدیریت و برنامه ریزی محیط زیست دانشگاه تهران
حمیدرضا جعفری - استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی محیط زیست دانشکده محیط دانشگاه تهر
بشیر رکنی - کارشناسی ارشد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) دانشگاه تربیت مدرس

تعیین توان بالقوه سرمزین (Fvaluation of capability) به عنوان یک ابزار برنامه ریزی راهبردی استفاده از سرزمین، فرآیند ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) پروژه های خطی نظیر راه آهن را، هدفمند و مکاندار ساخته و در ووقع کاربرد آن را منطقی و علمی تر می سازد. در تحقیق حاضر پروژه قطار سریع السیر اصفهان – تهران بعنوان مطالعه موردی انتخاب گردیده است. از پردازش داده های انتخاب شده جهت ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه مطالعاتی، به کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی، مشخص گردید که در حدود 68/5 درصد از کل مساحت محدوده انتخاب شده برای اجرای طرح از توان طبقه 1 (مناسب) برای توسعه ، 15/5 درصد توان طبقه 2 و 15/9 درصد از سطح کل منطقه نیز دارای توان طبقه 3 (نامناسب) برای توسعه می باشد. همچنین بر اساس ارزیابی اثرات محیط زیستی صورت گرفته، مهمترین پیامد منطقی ناشی از اجرای طرح، آلودگی صورتی و ارتعاش ناسی از تردد قطار در دوران بهره برداری خواهد بود. با توجه به شاخص های آسیب پذیری (Vulnerability Index) پیش بینی شده برای پهنه های مطالعاتی که هر کدام دارای توان متفاوتی جهت توسعه بوده اند، در فاز ساختمانی پهنه شماره 2 که از لحاظ توسعه دارای توان نامناسبی بوده (طبقه 3)، بیشترین آسیب پذیری از پیامدهای منفی اجرای طرح را خواهد داشت. پهنه شماره 1 (با توان طبقه 2) نیز بدلیل تخریب اراضی کشاورزی و تعدد سکونتگاه های انسانی در رده بعدی قرار می گیرد. پهنه شماره 3 که به لحاظ توسعه از توان اکولوژیکی نسبتا خوبی برخوردار بوده از لحاظ آسیب پذیری در جایگاه آخر قرار می گیرد. در مرحله بهره برداری از طرح نیز به ترتیب پهنه های شماره 3، 2 و 1 آسیب پذیرتر شناخته شده اند. در این مقاله سعی شده تا با تلفیق دو روش ارزیابی محیط زیستس، ضمن هدفدار نمودن فرآیند ارزیابی اثرات، اثر بخشی راهکارهای برنامه های مدیریت و پایش محیط زیستی پروژه به منظور تقلیل آثار وپیامدهای منفی بیشتر گردد.

محیط زیست ، توان سرزمین ، EIA ، قطار سریع السیر ، آلودگی صوتی