مجید رجایی - پژوهشیار سازمان بخش خاکشناسی دانشکده کشاورزی و دانشگاه شیراز
نجفعلی کریمیان - عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات کشاورزی و استاد بخش خاکشناسی دانشکده کشا

فلزات سنگین و عناصر کمیاب از جمله آلاینده هائی هستند که در صورت تجمع در خاک و جذب توسط گیاه به زنجیره غذائی وارد شده و مسمومیت هائی را در حیوان و انسان ایجاد می کنند . در میان فلزات سنگین آلوده کننده خاک، کادمیم از اهمیت ویژه ای برخوردار است . زیرا به راحتی بوسیله ریشه گیاه جذب می شود و سمیت آن تا ۲۰ برابر بیشتر از سایر فلزات سنگین است . بنابراین درک عوامل م وثر بر قابلیت استفاده این فلز ، تغییر و تبدیل آن در خاک و تاثیری که بر رشد گ یاه دارد از اهمیت فراوانی برخوردار است . رفتار فلزات سنگین در خاک به ظرفیت اجزای مختلف خاک برای جذب و نگه داری این عناصر بستگی دارد . حلالیت و فراهمی زیستی عناصر فلزی بلافاصله پس از افزوده شدن به خاک زیاد است . با گذشت زمان و ایجاد تعادل بین فلز و خاک بر اثر واکنش هائی همچون جذب سطحی، تبادل یونی ، کلاته شدن، رسوب، اکس ایش و کاهش، واکنش با اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن و منگنز و ورود به شبکه کانیها از قابلیت استفاده آنها کاسته شده و از صورت های با حلالیت زیاد به شکل های کم محلول تر تبدیل می شوند . بنابراین انتظار م ی رود که با گذست زمان م یزان جذب گ یاهی هم کاهش یابد. رنلا و همکاران ( ۲۰۰۴ ) به منظور مطالعه قابلیت استفاده و توزیع کادمیم در خاک، مقادیر ۱۰،۳،۰ و ۵۰ میلی گرم کادمیم در کیلوگرم (به شکل سولفات کادمیم ) را به یک خاک آهکی افزودند . جداسازی شکل های شیمیائی کادمیم در طول دوره خواباندن ۶۰۰ روزه نشان داد که مصرف کادمیم سبب افزایش تمام شکل های شیمیائی کادمیم از همان ابتدای آزمایش شد و در تمام سطوح کادمیم مصرفی ، بخش عمده کادمیم به شکل کربناتی درآمد . این پژوهشگران نتیجه گیری کردند که ظرفیت نگه داری کادمیم در خاک های آهکی به مراتب بیشتر از حدود مجاز توصیه شده توسط سازمانهای حفاظت محیط زیست می باشد.