زهرا وارسته - کارشناس ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
محسن جلالی - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

سالانه مقادیر زیادی از آلاینده ها وارد محیط زیست می گردد. ورود این آلاینده ها خصوصًا ورود فاضلاب ها به خاک باعث انباشته شدن بیش از حد فلزهای سنگین مانند سرب، کادمیم، مس و روی در خاک می گردد. آلودگی خاک به این عناصر موجب ورود آن ها به زنجیره غذایی از طریق جذب به وسیله گیاه و ایجاد سمیت می گردد ( ۱). بنابراین، آگاهی از چگونگی آلاینده های گوناگون، رفتار شیمیایی آنها و پاکسازی یا خنثی سازی آنها در اکوسیستم های گوناگون امری ضروری است ( ۲). نتایج بدست آمده از یافته های سایر محققین حاکی از آن است که عناصر سنگین عمدتًا در جزهایی با تحرک کم قرار دارند. برای افزایش تحرک این عناصر، آبشویی و خروج آن ها از خاک ها (به منظور پاکسازی این خاک ها) از موادآلی محلول استفاده می شود که ظرفیت و توانایی کمپلکس کردن فلزها را دارا بوده و همچنین برای یک دوره قابل توجه در خاک پایدارباشند (5).EDTA نسبت به سایر عوامل کی لیت کننده هر دو ویژگی بالا را دارد. عامل کیلیت کننده EDTA نه تنها کمپلکس های پایدار با فلزها تشکیل می دهد، بلکه ممکن است توزیع فلزها را نیز تحت تأثیر قرار دهد که این امر از طریق حرکت فلزها از بخش های با حلالیت کمتر به بخش های محلول تر صورت می گیرد ( ۵). فوجی و همکاران ( ۳) گزارش کردند اگر EDTA یا کلات های آن ها وارد خاک شوند، می توانند تشکیل کمپلکس های قوی با مواد سنگین دهند، این کمپلکس ها محلول در آب بوده و با آب خاک منتقل می شوند. مینز و همکاران ( ۷) گزارش کردند که کمپلکس های رادیونوکلوئیدEDTA شامل CO تحرک مواد در ضایعات آلی پیت را افزایش می دهند. از اینرو در خاک های آلوده با مواد سنگین تشکیل کمپلکس های قابل حل ممکن است سبب ایجاد سمیت در گیاه شده و انتقال آن ها را در پروفیل خاک افزایش داده و بنابراین روی کیفیت آب زیرزمینی تأثیر می گذارد.شومن و همکاران ( ۸) توزیع مجدد روی، کادمیم و نیکل را در خاک های تیمار شده باEDTA را مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که افزایش EDTA به خاک به طور معنی داری غلظت روی در جزء قابل تبادل در خاک های آلوده و غیر آلوده و غلظت نیکل و کادمیم را در جزء قابل تبادل خاک های آلوده را افزایش داد. در این مطالعه تأثیر مقادیر مختلفEDTA بر توزیع گونه های شیمیایی عناصر روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در خاک های آلوده همدان مورد ارزیابی قرار می گیرد.