ریحانه ایوانی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مهندسی علوم خاک
حسین میرسیدحسینی - استادیار گروه مهندسی علوم خاک
غلامرضا ثواقبی - استادیار گروه مهندسی علوم خاک
محمد معزاردلان - دانشیار گروه مهندسی علوم خاک دانشکده آب و خاک دانشگاه تهران

عملکرد و بهره برداری از خاک به شدت تحت تاثیر مقدار مواد آلی آن می باشد. توانایی خاک برای عرضه مواد غذایی, کاهش مواد آلوده کننده , پایداری در برابر تخریب فیزیکی و تولید محصول مطابق با یک ساختار مدیریتی پایدار تحت تاثیر نوع ومقدار مواد آلی خاک خواهد بود ( ۱). ضایعات آلی مانند کود حیوانی کمپوست زباله و لجن فاضلاب که استفاده آنها در کشاورزی متداول شده است دارای ترکیب و خصوصیات مختلفی هستند. تاثیراین گونه مواد آلی بر پویایی فلزات خاک چند سویه است ، از یک سو ترکیبات آلی این مواد همانند تله ای برای یون های فلزی عمل می کنند و از سوی دیگر با تشکیل همتافتهای آلی- فلزی قابل حل در محلول خاک موجب افزایش حلالیت و حرکت فلزات می شوند ( ۵و ۳). همچنین وجود عناصر کم مصرف در مقادیر و غلظت های مختلف در این ترکیبات اغلب سبب تغییر در تعادل و فرم های عناصر موجود در خاک می گردد. بطور کلی میزان و نحوه تاثیر این مواد در خاک بستگی به نوع ترکیبات تشکیل دهنده و خصوصیات ضایعات آلی دارد. عناصرکم مصرف نقش مهمی در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات کشاورزی دارند و هر یک از آنها در گیاه نقش خاصی را ایفاء می کنند ووجود این عناصر در حد کفایت برای کامل کردن چرخه رشد گیاه لازم است ( ۴و ۲). درک روابط و دینامیک حاکم بر فرم های مختلف عناصر کم مصرف و ارتباط میان فاز جامد و مایع خاک در آزاد سازی و تغییر قابلیت جذب این عناصر موضوع تحقیقات متعددی بوده است. این امر بخصوص در جهت رفع کمبود عناصر کم مصرف در خاکهای مناطق خشک و خاکهای آهکی اهمیت بیشتری داشته است. مطالعات انجام شده نشان می دهد که عوامل متعددی بر تغییرات عناصر کم مصرف در خاک تاثیر گذار هستند که از ان جمله می توان، به نوع کانیها، غلظت عنصر pH محلول خاک، مقدار مواد آلی، عوامل گیاهی و برخی دیگر از خصوصیات خاک اشاره نمود. افزودن ضایعات آلی به خاک با توجه به نوع ترکیبات و شرایط فیزیکی و شیمیایی غالب در مقدار عناصر کم مصرف قابل استفاده گیاه تاثیر خواهد داشت که آگاهی از میزان این تاثیر و مکانیسم های موثر در آن می تواند در جهت استفاده بهینه از ضایعات آلی در اصلاح خصوصیات خاک مورد استفاده قرار گیرد. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر ضایعات آلی مختلف بر قابلیت جذب عناصر کم مصرف با استفاده از اندازه گیری شاخص قابلیت جذب آنها در خاک ( عصاره گیری توسطDTPA) صورت پذیرفت.