غلامرضا ثواقبی - دانشگاه تهران
داود ثواقبی
طیبه دهقانی

کودهای شیمیایی یکی از نهادههای مهم کشاورزی محسوب می شوند که در صورت استفاده بی رویه و نامتعادل علاوه بر ایجاد آلودگیهای زیست محیطی می توانند موجب افت کیفیت محصولات کشاورزی شده و سلامتی افراد جامعه را به خطر اندازند. متأسفانه در دهه های اخیر مصرف بی رویه کودهای فسفری در کشور ما صورت گرفته که یکی از مشکلات بوجود آمده افزایش میزان اسید فیتیک در دانه و آرد گندم و نان مصرفی افراد جامعه است. اسید فیتیک یا اینوزیتول هگزافسفات (C6H18O24P 6) فرم ذخیرهای فسفر آلی در دانه است و ۷۵ درصد فسفر کل را تشکیل می دهد با افزایش میزان اسید فیتیک و ترکیب آن با عناصر مغذی رژیم غذایی مانند کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و ... جذب این عناصر در بدن صورت نمی گیرد و در نتیجه آنها بدون استفاده فیزیولوژیکی از بدن خارج می شوند . در نتیجه با کمبود این عناصر در انسان سلامتی او به خطر خواهد افتاد. رابوی و همکاران ( ۵) گزارش دادند که مقدار اسید فیتیک دانه همبستگی مثبت و معنی داری با فسفر کل دانه دارد و ساده ترین راه جهت کاهش اسید فیتیک کاهش مقدار فسفر کل است که روشی نامناسب است و هدف باید کاهش آن بخش از فسفر کل باشد که به فرم اسید فیتیک در میآید. برای ارزیابی کیفیت دانه گندم از نظر میزان اسید فیتیک از پارامتر اسید فیتیک به روی(PA/Zn) استفاده می شود. اردال و همکاران ( ۲) حد بحرانی این نسبت را ۲۵ گزارش نمودند ولی گیبسون( ۴) حد بحرانی ۱۲ را گزارش کرده است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) طبقه بندی زیر را پیشنهاد نموده است ( ۶). اگر نسبت PA/Znدر جیره غذایی کمتر از ۵ باشد 55-50 ۵ درصد روی موجود توسط انسان جذب می شود و اگر این نسبت 15-5 باشد 35-30 ۳۰ درصد روی و اگر بیش از ۱۵ باشد کمتر از ۱۵ درصد روی موجود در غذا جذب می شود. با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف کود فسفر و روی بر میزان اسید فیتیک دانه و آرد گندم اجرا شد.