محسن پورکرمانی - دانشکده علوم زمین - دانشگاه شهید بهشتی
محسن هدایتی - کارشناس ارشد شرکت مهندسی مشاور دزآب

از آنجایی که حفظ پایداری و تداوم بهره برداری از سازه های بزرگ مهندسی نظیر سدها، مستلزم توجه دقیق به عملکرد متقابل زمین و سازه می باشد، بررسی مسائل زمینشناسی مهندسی، زمین شناسی ساختمانی، ویژگی های لرزه خیزی و نیز بررسی مسائل مربوط به هیدرولیک آبهای زیر زمینی، امر اجتناب ناپذیر خواهد بود. طرح سد مخزنی میرزای شیرازی نمونه جالبی از نقش تعیین کننده عوامل زمین شناسی در انتخاب محل احداث سد و طراحی نهایی آن می باشد. بررسی های ژئومورفولوژی و اختصاصات لیتولوژی در تلفیق با ویژگی های زمین ساختی محدوده طرح ، مهمترین عوامل انتخاب ساختگاه بهینه برای این سد، در ابتدای تنگه شاه بهرامی بوده است. انتخاب سد سنگریزه ای با رویه بتنی (C.F.R.D) ، در مقایسه با سایر انواع طرح های بدنه نیز، مستقیما متاثر از مسائل زمین شناسی بوده است. موثرترین عوامل در انتخاب گزینه بهینه بدنه این سد، عبارتند از : الف: لرزه خیزی نسبتا شدید گستره طرح ، ب: وجود لنزهای گچی در پی سد، ج: احتمال فعالیت گسل رودخانه قره آغاج (F2). طراحی کنترل نشت جریان در این سد نیز بستگی تامی به ویژگی های زمین شناسی محدوده طرح داشته و مجموعه ای از پرده های تزریق (Grout Curtain)، پتوی رسی (Clay Blanket) و دیواره آب بند (Cut off) بتنی – بنتونیتی را شامل می شود.