اسداله صفری - اداره کل معادن و فلزات استان سمنان

استوک نیمه عمیق (subvolcanic) سونگون با ترکیب گرانودیوریتی، طی فاز پیرنه و در زمان الیگوسن – الیگومیوسن در 75 کیلومتری شمال باختری اهر (آذربایجان شرقی)، در داخل سنگ های آهکی کرتاسه و آذرین ائوسن جایگزین شده است. محصول این جایگزینی تشکیل یک کانسار بزرگ مس – مولیبدن پورفیری و در مجاورت با اهک ها یک کانسار کوچک اسکارن مس – سرب – روی و آهن است که مجموعا ما آن را کانسار اسکارنو- پورفیر سونگون می نامیم. کانسار مس – مولیبدن پورفیری سونگون به شکل بیضی با کشیدگی شرقی – غربی و به مساحت 3/2km2 است که قطر بزرگ آن 2/5 و قطر کوچک آن 1/1 کیلومتر برآورد شده است. در کانسار سونگون سه مرحله کلی عملکرد فرآیندهای التراسیون و کانی سازی شناسایی شده است. درمرحله پیشین، سیالات هیدرورتمالی، کل منطقه معدنی سونگون به مساحت تقریبی 50km2 را متاثر کرده اند. در منطقه تماس استوک سونگون با آهک های کرتاسه، اسکارن هستی گرفته و در سقف استوک و سنگ های آذرین در بر گیرنده آن (ائوسن) همراه با آلتراسیون، کانی سازی افشان و رگه ای صورت پذیرفته است؛ در این مرحله، کانی سازی از نوع پیریت با بافت کاتاکلاستیک است. در مرحله دوم (مرحله اصلی)، کانی سازی در اسکارن تکمیل و غنی شده، کانسار مس – مولیبدن پورفیری در طی چندین فاز پیاپی شکل یافته، زون های آلتراسیون فراگیر (Prevasive) پتاسیک، پروپلیتیک، فیلیک و آرژیلیک تشکیل و کانی سازی مس و مولیبدن صورت گرفته است. در مرحله پایانی ، پس از تشکیل کانسار ، عملکرد آلتراسیون های انتخابی (Selective) کلریتی – کلسیتی ، اپیدوتی – کلسیتی، کلریتی، کلسیتی و هماتیتی با شدت و ضعف های گوناگون انواع سنگ های آذرین و دایک های نابارور نفوذی در کانسار را آلتره کرده است. پیامد تشکیل زون های چهارگانه آلتراسیون ، رخداد آلتراسیون فراگیر سیلیسی، موجب پوشانده شدن (overprinting) بخش زیادی از زون فیلیک و کاهش عیار مس و مولیبدن شده است. بخش اعظم منطقه کانه دار (ore zonc) در زون فیلیک و بقیه در زون پتاسیک متمرکز شده و نوع کانی سازی در کانسار ، افشان (disserninated) رگه ای و استوک ورک (stock work) می باشد. مهمترین کانی های شناسایی شده در کانسار عبارتند از : کالکوپیریت، مولیبدنیت، پیریت، روتیل، ایلمنیت، مس خالص، کوپریت، کالکوسیت، کوولین، ایدائیت، آرسنوپیریت، بورنیت و کانی های گروه Fahlor 0تنانتیت ، تترائدریت). زون غنی شده سوپر ژن در کانسار به خوبی شکل نگرفته، بیشتر در دامنه شرقی کانسار متمرکز بوده و مهمترین کانی های آن مس خالص ، کالکوپیریت، کوپریت و بورنیت می باشد.