محمود صادقیان - دانشکده علوم زمین - دانشگاه صنعتی شاهرود
محمدولی ولی زاده - گروه زمین شناسی دانشگاه تهران

توده گرانیتوئیدی زاهدان با روند کلی شمال غربی – جنوب شرقی در بخش میانی نوار گرانیتوئیدی زاهدان – سراوان واقع شده است. این توده به درون سنگهای دگرگونی ناحیه ای به سن ائوسن میانی تزریق گردیده است. در کنار بررسی پترولوژی و ژئوشیمی این توده گرانیتوئیدی ، مکانیسم جایگزینی بخش شمالی آن نیز در پرتو روش اندازه گیری آنیزوتروپی حساسیت مغناطیسی (AMS) مورد مطالعه قرار گرفته است. بدین منظور درمحدوده ای به وسعت 200 کیلومتر مربع، از 190 ایستگاه (تقریبا یک ایستگاه به ازای هر کیلومتر مربع) مغزه هایی جهت دار به قطر 25 میلیمتر و به طول 5 تا 10 سانتیمتر تهیه گردید. سپس این مغزه ها به قطعات استوانه ای شکل به طول 22 میلیمتر برش داده شد و در نهایت حدود 1150 نمونه بدست آمد. در آزمایشگاه مغناطیس دانشگاه پل ساباتیه تولوز کشور فرانسه، به کمک دستگاه KL-Y3 حساسیت مغناطیسی این نمونه ها اندازه گیری گردید. تعبیر و تفسیر نتایج به دست آمده مشخص ساخت گرانیت های توده زاهدان از نوع پارامگنتیک (دارای حساسیت مغناطیسی کمتر از 500 میکروSI) و گرانودیوریت ها و دیوریت ها از نوع فرومگنتیک (دارای حساسیت مغناطیسی بیش از 500 میکروSI ) می باشند. همچنین لیاسیونهای مغناطیسی استنتاج شده ، عمدتا دارای شیب بسیار کم (نزدیک به افقی) می باشند، استثنائا لیناسیونها و فولیاسیونهای مغناطیسی استنتاج شده ، عمدتا دارای شیب بسیار کم (نزدیک به افقی) می باشند، استثنائا سنگهای دیوریتی که محدوده کم وسعتی را نیز به خود اختصاص می دهند دارای لیناسیونها و فولیاسیونهای مغناطیسی دارای شیب زیاد و نزدیک به قائم هستند و از این رو به عنوان زون تغذیه کننده یا محل صعود ماگمایی تغذیه کننده این بخش از توده گرانیتوئیدی زاهدان در نظر گرفته شده اند. لیناسیونها و فوولیاسیونهای مغناطیسیی بسیار کم شیب، مبین آنند که توده گرانیتوئیدی زاهدان در مجموع به صورت یک سیب جایگزین گردیده است . عملکرد یک حرکت برشی کم شیب در به وجود آمدن فضایی مناسب جهت جایگزینی این توده گرانیتوئیدی نقش به سزایی ایفا نموده است.