سمیه آقاشاهی اردستانی - دانشجوی کارشناسی ارشد تکتونیک، دانشگاه سیستان و بلوچستان
محمدمهدی خطیب - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند

دگر شکلی وابسته به ساختارهای شکننده می توانند به وسیله گشتاور هندسی بیان شوند. پارامتر جنبش زمین بر مبنای شناختی کلی از مساحت یک سطح گسلی و مقدار جابجایی در یک منطقه دگرریختی تعیین می شود. بدین منظور برآورد ساختاری _ زمین شناختی روی سیستم گسل زاهدان در جنوب شرق ایران انجام شده است. نتایج حاصل از داده های حرکتی و طول خطی گسلها مانند مقدار متوسط جابجایی هر گسل به خوبی بیانگر نحوه توزیع کرنش در گستره آن می باشند. گسل زاهدان با تقریبا ١٥٠ کیلومتر طول، یک سیستم گسل همراه با مولفه های امتداد لغز و تراستی است که گسل اصلی حرکت امتدادی راستگرد و گسلهای فرعی اطراف آن حرکتهای امتدادی راستگرد و چپگرد را به نمایش می گذارند. رسم دیاگرام طول گسل ها در برابر مقدار جابجایی آنها نشان می دهد که مقدار جابه ١٠ درصد طول گسل است، پس برای گسل زاهدان، با ١٥٠ کیلومتر - جایی متوسط برای هر گسل در این منطقه ١٥ طول، حداقل ٢٠ کیلومتر جابجایی معقول به نظر می رسد. سیستم گسلی نامبرده این قابلیت را دارد که در آن کرنش کلی ناشی از گسلش محاسبه شود. با توجه به توزیع کرنش از بعد فرکتالی، ارز یابی دگر شکلی را در کل گستره گسلیده ممکن کرده است، که هم نتیجه گسل اصلی است و هم نتیجه گسلهای فرعی همراه با آنها. بعد فرکتالی منطقه به کمک روش مربع شمار Dr تقریبا 1/5 دارد و این در حالی است که توزیع طول گسل Df تقریبا 1/66 را نشان می دهد . به علاوه مولفه های هندسی محاسبه شده Mg، یک ارتباط بین تعداد گسل ها با یک گشتاور هندسی ³Mg نشان می دهند و Mg را از روش N(Mg)=Mg مشابه با رابطه N(M)=M.-8 بین تعداد N زلزله ها با یک گشتاور لرزه ای ³Mg , M آشکار می کنند. مقدار ضریب b محاسبه شده تقریباً برابر با 0/45 است، در اینجا ضریب زاویه ای b می تواند به صورت کینماتیکی با توانB در نظر گرفته شود، بنابراین یک ضریب کرنش محسوب می شود. از ارائه دادن همزمان مقادیر گشتاورهای هندسی محاسبه شده از ١٩٠ گسل مطالعه شده آشکار می شود که کرنش به وسیله خصوصیات فرکتالی بیان می شود. با مقایسه این مقدار کرنش با گسل اصلی نتیجه می شود که گسل اصلی ٦٨ % دگرشکلی را جذب کرده است و این در حالی است که گسل های کوچکتر ٢٣ % دگرشکلی را جمع کرده اند که به طور تئوریکی می تواند تا ٣٢ % هم افزایش داشته باشد.