طاها محسنی - مهندسی پزشکی، واحد مرکز علوم و تحقیقات

حس بویایی انسان را، به عنوان یک عامل هشدار دهنده و آژیر خطر، می توان جایگزین زنگ اخبار، آژیر (alarm)، بی سیم، بلندگو و … در معادن و تونلهای سر پوشیده کرد. بنا بر آزمایش ها و تحقیقات، دانشمندان و محققان، 60 نوع بوی مواد مختلف را روی افراد آزمیاش کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که هر فردی با آموزشهای لازم می تواند در حدود 15 بوی مختلف را به راحتی تشخیص دهد. همان گونه که مشاهده شده است در تونلها و معادن حس بینایی (چشم) درگیر کار است. و در اثر سر و صدای زیاد (noise) گوش هم درگیر است و صداها را نمی شنود و برای مطلع ساختن فرد باید با لمس کردن و تکان دادن او پیام را به مخاطب رساند و یا طبق قرار و آموزش سه تا پنج بار قطع برق یا چراغهای چشمک زددن، در فواصل معین برای هشدار (اعلام خطر) استفاده کرد. حس چشایی و حس لامسه در معدن کاربردی جهت اعلام خطر ندارد. تنها راه حل پیشنهادی از طریق حواس پنجگانه جهت رساندن پیام به مخاطب از راه سیستمهای حس بویایی مناسب است. برای مثال بوی سوختن چیزی که به مشام انسان می رسد به عنوان یک هشدار دهنده خطر آتش سوزی می تواند استفاده شود. در سیستمهای گاز شهری و گاز مایع که نشت بوی آن زیاد به مشام نمی رسد، با استفاده از مخلوط موادی ویژه که انسان به آن حساسیت نشان می دهد و انسان نشت گاز را به در محل کار و خانه فورا متوجه می شود که عکس العمل نشان می دهد وقبل از وقوع حادثه اقدام به قطع گاز می کند. بدین ترتیب از حوادث ناگوار جلوگیری به عملمی آورد. لذا مواد ویژه ای که در برخی از کشورها جهت اعلام خطر مورد استفاده قرار گرفته است و می توان از طریق کانالهای هوایی و زه کشی که در تونلها، و معادن سرپوشیده برای تهیه هوا و گازهای سمی، متان و … به کار می رود به داخل کانال هدایت و توسط هواکش دوباره خارج کرد. به محض رسیدن بو به مشام فرد باید کار را تعطیل کرده و جهت رفع نقص موجود اقدامات لازم را به عمل آورد.