مهدی متقی - دانشجوی دکترای اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقا
گودرز نجفیان - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج
سیدعلیرضا سیدمحمدی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

بمنظور تعیین رابطه میان میزان تحمل به تنش و برخی صفات مورفولوژیک مانند روز تا گلدهی، روز تا رسیدن و طول گیاه درژنوتیپهای گندم، آزمایشی با 180 ژنوتیپ در دو شرایط تنش آبی انتهایی (قطع آبیاری از مرحله گرده افشانی به بعد) و بدون تنش، درقالب طرح سیستماتیک در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام گرفت. با استفاده از روش کلاستر بندی دو مرحله ایو براساس مقادیر عملکرد بهینه و تنش، اقدام به شناسایی ژنوتیپ های با ظرفیت عملکرد مطلوب و متحمل به تنش و ژنوتیپ های با ظرفیت عملکرد مطلوب اما حساس به خشکی گردید. در شرایط بدون تنش، همبستگی مقادیر روز تا گلدهی با روز تا رسیدن در هردو گروه ژنوتیپها مثبت و معنی دار بود. در شرایط تنش، شدت و جهت همبستگی های صفات در هر گروه بعضا متفاوت از گروه دیگربود، بطوریکه علیرغم همبستگی مثبت و معنی دار بین وزن هزار دانه و تعداد روز تا رسیدن در ژنوتیپهای متحمل، این رابطه در ژنوتیپهای حساس منفی و معنی دار بود، همچنین در حالیکه رابطه وزن هزاردانه و ارتفاع گیاه در ژنوتیپهای متحمل مثبت و معنی داربود، این رابطه در بین ژنوتیپهای حساس منفی و معنی دار بود. تحت شرایط تنش و بر اساس تجزیه علیت، وزن هزار دانه بیشترین تاثیر مستقیم مثبت را بر عملکرد ژنوتیپهای متحمل داشته و در ژنوتیپهای حساس، صفت روز تا رسیدگی بیشترین تاثیر منفی مستقیم را بر عملکرد دانه داشت

گندم، تنش خشکی، صفات مرفولوژیک، همبستگی صفات