فریدون قدیمی عروس محله - دانشجوی دکترای رسوب شناسی دانشگاه تربیت معلم تهران و کارشناس ارشد مرک

نمونه های زیادی از جریانهای خانمان برانداز خرده دار در سطح جهان شناخته شده است. در تمامی آنها جریانهای خرده دار به حرکات سریع توده ای و یا به فرایندهای فوق فرسایش اطلاق می شود که به دنبال خود حوادث غیر مترقبه ای را برای زندگی بشر، خصوصا کارهای دست ساخت وی بهمراه داشته است. مکانیسم جریان فوق با توجه به نوع فرسایش، میزان تولید رسوب و شدت فرسایش بیان می شود. جریانهای خرده دار که به فراوان در مناطق کوهستانی حوضه های نسبتا کوچک نواحی نیمه خشک وجود دارند، فرآیند فرسایشی و رسوبگذاری سریع بودده که در طی چند ساعتف چهره اشکال سطح زمین را ناگهان تغییر میدهند. نیروی عظیم فرسایندگی جریانهای خرده دار، نقش مهمی در تخریب سریع منازل مسکونی، ابنیه و تاسیسات کنار آن داشته که مثالهای اثرات تخریبی آن بسیار قابل توجه است. نمونه های از رخداد آن در چین و سایر نقاط دنیا شناخته شده که علاوه بر تغییر چهره زمین با ایجاد اشکال جدیدی چون مخروط آبرفتی در انتهای دره، سطح وسیعی از اراضی زراعی، کانالهای آبرسانی، قنوات، پلها، آبگذرها، جاد ه ها، مسیر راه آهن را در عرض چند ساعت تخریب کرده اند. زمین لغزشها یکی از مهمترین عواملی هستند که با سست و خرد کردن خاکها و سنگهای دامنه ای، ضمن افزایش تخلخل و عمق نفوذ توده های خاکی، سبب تسریع در ناپایداری دامنه ها و حرکتهای توده ای گردیده که با بارندگیهای سنگین، توده های خاکی بهم ریخته حرکت نموده وجریانهای خرده دار را تشکیل می دهند. بررسی آثار جریانهای اخیر در توالی رسوبی تراس های آبرفتی رودخانه ای داخل حوضه ای و نیز مخروط افکنه های امروزه، اهمیتجریانهای خرده دار ار در گذشته (کواترنری) مشخص نموده و خودشاهدی است مبنی بر این که حوضه مورد نظر پتانسیل برای جریانهای فوق داشته، لذا ما را در عملیات اجرایی لازم در حوضه ها آگاه نموده تا هوشیارانه وارد عمل شویم. ا ین مقاله ضمن معرفی جریانهای خرده دار و نحوه تشکیل آن به بررسی اثرات تخریبی جریانهای فوق بر عوارض طبیعی و مصنوعی حوضه های آبخیز و نیز اهمیت آن از نظر حجم رسوبی که تولید می کند، پرداخته است.