رامین محمدی نیایی

نهشته های اکسیده و کربناته روی به دلیل اهمیتشان در صنعت بیش از یک دهه است که بصورت ویژه در دنیا مالعه می شوند و تحت عنوان کانسارهای ناسولفیده روی ماطلعه می شوند. این کانسارها بدلیل عدم نیاز به تشویه و عملیات پیرومتالوژی و گاه عملیات کانه آرائی، مشکلات زیست محیطی کمتری داشته و در دنیا بعنون اهداف اکتشاف مهم مطرح شده اند. این نهشته ها تنها یک دهه است که مورد بررسی جدی قرار گرفته است. عمده این مطالعات توسط پروفسور هیتزمن و همکاران (2003) صورت گرفته است. شناخت و بررسی این نهشته ها همچنین کلیدهای اکتشافی مهم و قابل توجهی را در اختیار مکتشفین قرار می دهد. ایشان از لحاظ ژنتیکی این کانسارها را به دو گروه اصلی نهشته های سوپرژن و هیپوژن تقسیم نموده است. انواع سوپرژن معمولترین ناسولفیدهای دنیا هستند که اکثر آنها در سنگهای با میزبان کربناته یافت می شوند. کانسار انگوران بدلیل تنوع و حجم بالای ناسولفیدهای خود یکی از معروفترین و بزرگترین کانسارهای دنیاست که نگارنده قریب یک دهه و در حین عملیات استخراج به مطالعه آنها مبادرت نموده است. در این مقاله نویسنده ضمن طبقه بندی جدید این نهشته ها، به نحوه تکوین و شکل گیری آنها پرداخته است. کانسار انگوران فاقد ناسولفیدهای نوع هیپوژن می باشد، ولی تقریبا تمام انواع سوپرژن در آن یافت می گردند. ماده معدنی مخلوط سولفید - کربنات و کربناته سخت از انواه درجازا و کالامین، مخلوط آهک – کالامین از انواع جایگزینی در سنگ دیواره و کربناته برشی و کربناته آرژیلیتی ترکیبی ازهر دو نوع می باشند، نهشت آنها حاصل واکنش های اکسید کننده و مخرب توده های سولفیدی اسفالریت دار است که سبب تشکیل سیالات اسیدی غنی از روی می شود، که در واکنش با کانیهای کانگ کربناته و یاسنگ دیواره کربناتی تشکیل می شوند. تشکیل این نهشته ها همچنین به عواملی چون اندازه دانه ها، کانی شناسی کانی های اولیه، تغییرات قائم سطح آب های زیر زمینی و نرخ نزول آنها در طی بالا آمدگی تکتونیکی و یا شرایط آب وهوایی ، تراکم شکستگی های سنگ دیواره و تله های ژئوشیمیایی مناسب بستگی دارد. علی رغم بسیاری از ناسولفیده های دنیا، فعالیت گسله ها و برشی شدنهای مکرر سنگ دیواره، سولفیده ها، مهمترین پیش درآمد تشکیل این نوع نهشته ها در کانسار انگوران بوده است رامین، 1383)، که در این مقاله به تشریح آن خواهیم پرداخت. شناخت ناسولفیدها، اندازه آنها، نوع جایگزینی آنها معیار ارزیابی کانسار در مراحل اولیه اکتشاف است.

ناسولفیهای روی ، سوپرژن ، کالامین ، گسلش ، تله های ژئوشیمیایی