رضا مسعودی نژاد - دانشگاه لندن UCL,Bartlett:school og Graduate studies

این مقاله به مرور ویژگی ها و مشخصات فنات های دزفول در شمال خوزستان می پردازد . شمال خوزستان با تاریخی کهن نه تنها به عنوان یکی از کهن ترین سکونتگاه های اقوام کهن ایرانی بلکه از نظر تاریخ مهندسی آب حائز اهمی مطالعاتی است. اگرچه تاسیسات و سازه های آبی و پلهای متعلق به دوره ساسانی در دزفول و شوشتر شناخته شده اند اما در زمینه مطالعه قناتها در این حوزه جغرافیایی مطالعه اندکی انجام شده است قناتها در شمال خوزستان که پرآب ترین استان کشور است با قناتهای معمول ایرانی در حاشیه کویر تفاوتهایی دارند . بر خلاف قناتهای معمول ایرانی که از یک مادرچاه سرچشمه می گیرند قناتهای دزفول از بالادست رودخانه دز سرچشمه می گیرند. این موضوع مستلزم تاسیسات ساده ولی متفاوتی در سرچشمه قناتها بوده تا قنات را به رودخانه متصل کند این واسطه دردونه نامیده میشده است. برخی از قناتها نیز که در مسیر خود از میان و یا کنار شهر عبور میکرده اند دارای امکان دسترسی و استفاده از آب قنات برای شهرنشینان بوده اند که سر بطاق با قمش نامیده میشده است که البته به طور عمومی ولی با تفاوتهایی مشابه قناتهای حاشیه کویر است . این مقاله مروری خواهد بود بر مورفولوژی جغرافیایی دزفول و اثر ان بر روش های انتقال آب به طور عمومی و به طور خاص بررسی قناتهای دزفول و معرفی مشخصات فنی آن که بر اساس مشاهدات و مصاحبه ها تنظیم شده است.

قنات، خوزستان، دزفول، دردونه، سربطاق