علیرضا قاسمی آریان - مجتمع آموزش جهاد کشاورزی خراسان

عملیات تثبیت شنهای روان که برای اولین بار در سال 1338 در ابعاد محدود در منطقه الباجی اهواز شروع گردید به زودی در سطح گسترده تری با کاشت تاغ در منطقه سبزوار به اجرا درآمد. هم اکنون که حدود 43 سال از این فعالیتها می گذرد مشکلات عدیده ای تاغزارهای این شهرستان و برخی مناطق دیگر کشور را تهدید می نماید. از جمله این مشکلات می توان به مواردی همچون تراکم بیش از اندازه تاغ، پایین افتادن سطح آبهای زیرزمین، خشک شدن برخی از قنوات، شیوع آفات، بیماریهای گیاهی و غیره اشاره نمود که از سالها پیش توجه کارشناسان و محققین منابع طبیعی را به خود معطوف داشته است. از آنجائیکه عامل اصلی بروز مشکلات حاضر ریشه طویل تاغ و تراکم زیاد آن می باشد لذا چنانچه بتوان تراکم تاغ را تعدیل نمود مشکلات یاد شده کمتر می گردد. مقاله حاضر که بر اساس بررسی های انجام شده در خصوص تراکم تاغ، استفاده از تاغ به عنوان باد شکن، مسائل اقتصادی اجتماعی ساکنین حاشیه تاغزارها و فعالیتهای کشاورزی مردم منطقه جنوب شرقی سبزوار تهیه گردیده است، انجام طرحهای آگروفارستری را برای مبارزه با این معضلات پیشنهاد می نماید. آگروفارستری طرحی است که بر اساس نیاز اکولوژیک گیاهان، جهت و سرعت باد غالب، بافت خاک، سرعت آستانه فرسایش بادی و کشاورزی مردم، برای مناطق تاغزار ارائه میگردد، تا بتوان ضمن تأمین اهداف تثبیت شن، تراکم تاغ را در منطقه کنترل نموده و از اراضی بین نوارهای باد شکن به عنوان زمین کشاورزی استفاده نمود. خاطر نشان می گردد با توجه به نیاز اندک گیاه پسته به آب، بافت مناسب خاک منطقه و ذخایر منابع آبی بالادست، اجرای موفقیت آمیز این طرح به عنوان یک الگوی نوین در تاغزارهای جنوب غربی سبزوار دور از انتظار نبوده و چه بسا در بسیاری از دیگر مناطق کشور هم عملی باشد .مطالعات نشان میدهد چنانچه این عملیات در منطقه ای به وسعت 100 کیلومترمربع به اجرا درآید حدود 13 کیلومترمربع آن تحت پوشش تاغ به عنوان بادشکن بوده و 87 کیلومترمربع باقیمانده را می توان به کاشت نهال پسته اختصاص داد که سود حاصل از پسته کاری پس از گذشت پنج سال حدود 100 میلیارد تومان می باشد. بدین ترتیب میتوان مشارکت مردم منطقه را نسبت به مراقبت از نوارهای بادشکن در ازاء تحویل اراضی بین نوارهای تاغ جهت کاشت نهال پسته فعال نموده و ضمن تعدیل تراکم تاغ درمنطقه از مشارکت مردم برای حفظ عرصه های منابع طبیعی سود جست.