فریبرز ناطقی الهی - دکترای سازه وزلزله، استاد و رئیس پژوهشکده مهندسی سازه، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
یاسمین استوار ایزدخواه - دانشجوی دکترای مدیریت بحران دانشگاه گرانفیلد انگلستان

با توجه به قرار گرفتن کشور ایران در منطقه لرزه خیز دنیا و عدم امکان پیش بینی زمان وقوع زمین لرزه، لزوم ارائه طرح جامع مدیریت بحران برای کاهش خطرات و ضایعات ناشی از بروز آن امری بسیار مهممی باشد. برنامه ریزی در راستای مقابله با بحران ناشی از زلزله و آگاهی عمومی مردم و مسئولین منجر به کاهش ضایعات جانی و مالی خواهد گردید. لرزش زمین معمولا چند ثانیه به طول می انجامد، ولی عواقب و ضایعات ناشی از آن سالها ادامه می یابد. اقدامات بلندمدت برای پیشگیری از اثرات نامطلوب بحران در برگیرنده کلیه اقداماتی است که به منظور کاهش اثرات بحران و یا جهت جلوگیری از تشدید اثرات مخرب ناشی از وقوع بحرانهای مختلف در جوامع صورت میگیرد. زلزله از جمله سوانحی است که می تواند منجر به بروز بحران شود، مدیریت بحران به معنای ایجاد تمهیداتی برای مقابله با بحران می باشد که منجر به کاهش اثرات بحران و ساماندهی بهینه وظایق و منابع در زمان بحران می گردد. کاهش اثرات بحران نیز به کلیه اقداماتی اطلاق می گردد که به منظور کاهش بحرانهای طبیعی و یا ساخت دست بشر انجام می گیرد تا اثرات این گونه بحرانها بر روی انسانها و جوامع کاهش یابد. مراکز بهداشتی – درمانی بویژه بیمارستانها از جمله اماکن مهمی هستند که هنگام وقوع سوانح طبیعی همچون زمین لرزه در معرض خطرات و آسیب های جدی با میزان مجروحین و تلفات بسیار قرار می گیرد. در بررسی بعمل آمده از 110 بیمارستان در گستره شهر تهران مشاهده گردید که بیشتر بیمارستها از نوع آجری یا فولادی با مصالح زیر بنایی و آسیب پذیر در برابر زمین لرزه می باشند. مراکز بهداشتی – درمانی به هنگام بروز سوانح طبیعی بویژه زمین لرزه از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. در این مقاله، پس از ارائه نتیجه تحقیق حاصله در خصوص نوع ساختار، مشکلات سازه ای و غیر سازه ای، 110 بیمارستان در گستره شهر تهران، به اهمیت رعایت موازین ایمنی در برابر زمین لرزه برای مراکز بهداشتی – درمانی، معیارها لازم برای عملکرد مناسب آنها و معیارها مهندسی مورد نیاز برای طراحی و عملکرد مقاوم این مراکز در برابر زمین لرزه اشاره می گردد. علاوه بر آن، در خصوص ساماندهی نظام تشکیلاتی برای مدیریت مطلوب و منسجم بحران زمین لرزه در مراکز بهداشتی – درمانی و برنامه ریزی برای انجام فعالیتهای مورد نیاز نیز پیشنهاداتی ارائه شده است.