سیدسعید سمائی - کارشناس ارشد

پویایی، دوام و قدرت اجرایی برنامه های هر سازمان به تشکیلات آن وابستگی خاصی دارد. زیرا چنانچه سیستم دارای تشکیلاتی نامنظم و ناکارآمد باشد، در تهیه و اجرای برنامه های طراحی شده ناموفق خواهد گشت، سیستم ها و سازمان های درگیر با مسایل شهری می بایستی نسبت به این مسئله توجه و عنایت بیشتری داشته باشند. یکی از عناصری که برنامه ریزی و طرح های شهری می بایستی بر اساس آن ورت پذیرد، مسئله ایمنی شهر و شهروندان می باشد. در این بین بحرانهای ناشی از سوانح طبیعی یکی از مسائل مخاطره آمیزی می باشد که شهرها را تهدید می نماید و متخصصین شهری و سوانح طبیعی را به تهیه یک برنامه موفق به منظور کنترل بلایای طبیعی و غلبه نمودن بر آنها مجاب می سازد. و لیکن به این دلایل: 1. تعدد و پراکندگی نهادها و سازمانهای متولی سوانح طبیعی در ایران 2. سیاستگذاریها و تصمیم سازیهای تفاوت به دلیل سلیقه ها و تخصیص بودجه ها به میزان متغیر در آنها 3. ایجاد دوباره کاریها و تداخل در انجام فعالیتهای نهادهای مذکور 4. انجام فعالیتهای مربوطه در موازات یکدیگر 5. خط مشیب متفاوت مسئول هر نهاد با سازمان دیگر به دلیل عدم وجود هماهنگی و انسجامی خاص در بین آنها و... که این مسائل نهایتا نتیجه ای جز هرج و مرج و عدم دستیابی به اهداف مد نظر پدیدار نمی سازد. توجه به مسائل فوق از یک سو وگسترش سوانح طبیعی در ایران به دلیل بالا بودن پتانسیل لرزه خیزی، سیل گیری، خشکسالی و.... مهمتر اینکه سوانح طبیعی غالبا غیر مترقبه و ناگهانی صورت می پذیرفتند. از سوی دیگر متفکرین، اندیشمندان و مسئولین کشوری را ملزم می دارد تا ساختار سیستم فعلی سوانح طبیعی که بسیار ناکارآمد می باشد، را مورد بازبینی قرار داده و ارائه طریق نمایند. براین اساس نویسنده مقاله با توجه به شرایط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و محیطی حاکم بر کشور و بررسیهای صورت پذیرفته و با بهره برداری از نجارب بین المللی، ساختاری به جهت سیستم برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی طراحی نموده است، که علی رغم سادگی آن بسیار توانمند و متفکر عمل خواهد نمود. این ساحکتار تمایزاتی نسبت به سایر ساختارها دارا می باشد که می توان آنها را به صورت زیر برشمرد. - افزودن سطح محله (سطح پیشنهادی) به چهار پوششی ساختار سیستم سوانح طبیعی فعلی کشور به منظور بهره برداری از امکانات، منابع و نیروهای متخصص موجود در محله های شهری و مشارکت دادن مردم در امر برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی که برنامهریزی از نوع، برنامه ریزی از پائین به بالا را به جهت ارائه برنامه های مطلوب و تئوریک به واقعیت، طلب می نماید. - ایجاد شورای علمی برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی کشور: این شورا سعی دارد مسائل فنی و علمی سوانح طبیعی را به مشورت گذارد و با بهره گیری از نظریات علمی اندیشمندان راهکارهای علمی و محیطی را جهت هر گونه اقدامی خدمت ریاست محترم جمهور ارائه نماید و طرح های اجرایی مربوطه از نوعی پشتوانه مستحکم علمی برخوردار سازد. - در نظر گرفتن یا انتصاب معاونت برنامهر یزی و کنترل سوانحط بیعی ریاست جمهوری در هیات دولت به عنوان رئیس نهاد برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی کشور (پیشنهادی). - به منظور یکپارچه سازی سیاستگذاری ها و تصمیم سازی ها و همچنین قبول مسئولیت برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی کشور توسط تنها یک مدیر، پیشنهاد می گردد ، بر اساس مدل سه گانه مدیریت سوانح طبیعی رایج در سطح جهانی، فعلا از مدل انتصاب معاونت برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی درداخل هیات دولت بهره برداری گردد و سپس بعد از منسجم شدن وزارت رفاه و تامین اجتماعی- که البته زمان بسیار زیادی را طلب می نماید – در صورت صلاحدید مسئولین امر در قالب وزارتخانه مذکور انجام وظیفه نماید. - ایجاد نهاد برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی کشور (پیشنهادی): این نهاد به عنوان مقر متفکر سیستم سعی دارد تا با در بر گرفتن کلیه نهادها و سازمانهای فعلی مسئولین سوانح طبیعی کشور، به ساماندهی تمامی بودجه ها ،‌ نیروها، امکانات و تجهیزات مختص امر سوانح طبیعی متمرکز در سازمانهای فعلی، کشور پرداخته و در نهایت با بهره برداری از بانک اطلاعاتی هوشمندی که بر اساس سیستم GIS مجهز و طراحی گردیده است، به اتخاذ تصمیمات و سیاستگذاریهای واحد، هدفمند و منسجمی نائل گردد و به منظور بهبود بخشیدن به سطوح کیفی و کمی عملیات امداد و نجات از بدنه قوه مجریه و نیروی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی مقاومت بسیج به صورت سیستم تمرکز غیر متمرکز استفاده نماید. قرارگیری نیروی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی مقاومت بسیج مستضعفان در کنار بدنه اجرایی قوه مجریه (پیشنهادی) این نیروها به دلیل اینکه اولا قانونا موظف به یاری رساندن به افراد آسیب دیده از بحرانهای وسانح طبیعی بر اساس اساسنامه خود می باشند و ثانیا از امکانات،‌ تجهیزات و نیروهای متخصص برخوردارند و ثالثا در سطوح شهری ، روستایی بخصوص محله های شهری پراکندگی و آشنایی بسیار کارآمدی را نسبت به محیط استقرار یافته در آن دارند، می توانند در کنار قوه مجریه نقش بازوی توانمندی را ایفا نمایند. – ایجادسناد برنامه ریزی و کنترل سوانح طبیعی در سطح محله (پیشنهادی) این ستاد به منظور تحقق بخشیدن به اهدافی نظیر 1- آشنایی با مسائل و مشکلات محله های شهری که از چشم برنامه ریزان دور مانده و در ارتباط مستقیم با سوانح طبیعی می باشد. 2- مشارکت دادن افراد در برنامه ریزیهای امر سوانح طبیعی 3- حداکثر استفاده از امکانات، منابع و نیروهای متخصص محلی 4- آموزش صحیح و سریع افراد محلی از این طریق 5- توجه ای خاص به عنوان خط مقدم مقابله با بحران های ناشی از سوانح طبیعی در زمان وقوع بحران 6- استفاده از همین افراد که در زمان وقوع سوانح طبیعی آسیب ندیده و قادر به امدادرسانی هستند زیرا در نواحی وسیع بحران زده تا 48 ساعت اولیه امکان نرسیدن کمک به نیروهای امدادی وجود دارد و... از یک سو و از سوی دیگر با توجه به تنظیم ماده 54 طرح امداد و نجات کشور (در سال 1382) از سوی هیات دولت تشکیل و راه اندازی این ستاد امکان پذیر بوده و اثرات مطلوب قابل توجه ای را، همانطور که در کشورهای دیگر نظیر ژاپن مشاهده نموده ایم، ارائه می نماید.