سعید سعادت - دانشجوی دکتری خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی موسسه تحقیق
مهدی همایی - دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس

شوری به عنوان یک تنش غیر زنده بسیاری ناملایمات را برای بذرها در خلال جوانه زنی ایجاد می کند. به طوری که در شوریهای بالا کاملاً مانع جوانه زنی شده و یا درسطوح کمتر شوری منجر به خواب بذرها می شود. جوانه زنی یک بذر زنده با جذب آب آغاز می شود . جوانه زنی یک بذر زنده با جذب آب آغاز و با ظهور بافت های جنینی خاتمه می یابد. در حالیکه Bible , Chong بر رشد بافتهای جنینی به عنوان قدم مهم در تکمیل جوانه زنی تاکید کرده اند، بعضی محققین دیگر بر ایجاد گیاهچه در شرایط تنش اصرار دارند. نظر گروه دوم به نظر بهتر می آید زیرا بدون وجود یک گیاهچه موفق تنها جوانه زنی ساده بیهوده خواهد بود. فرآیند جوانه زنی به شدت تحت تاثیر منبع و میزان شوری و بالاتر از همه اینها به رفتار بذرها بستگی دارد. آبگیری مواد ذخیره شده در بذر، نخستین گام در جوانه زنی است. پتانسیل اسمزی ناشی از شوری یک مانع قوی برای آبگیزی جنین، کوتیلدون و آندوسپرم می باشد. این امر مستقل از نوع شوری و محیط رشد است زیرا استفاده از هر نمکی باعث ایجاد اسمزی می شود. قطعا هنگامی که بذر در مواجهه با شوری قرار می گیرد، یون جذب می کند، که ایم امر موجب ایجاد سمیت برای فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی می شود. سرعت زیاد جوانه زنی در Sorghum halepense باعث استقرار خوب گیاهچه در شوری کم شده است. همچنین گیاهانی که دارای گیاهچه های قوی تر باشند. ایستادگی بهتری در شرایط شور داشته اند. اثر متقابل شوری و جوانه زنی معمولا به صورت دو عمل فرض می شود که شامل اثر اسمزی و سمیت می باشد. کوشش برای جداسازی این دو اثر با استفاده از محلولهای نمک Isotonic و مواد نمکی غیر قابل نفوذ، نتایجی متناقض ارائه داده است. بعضی بر اثر اسمزی به عنوان عامل محدود کننده اصرار دارند، درحالی که بیشتر عقاید بر سمیت یونی به عنوان یک جزء مضر تاکید می ورزند و بعضی دیگر به اثر یکسان این دو جزء بر جوانه زنی معتقدند. Wahid و همکاران گزارش کردند که خوابانیدن بذرها در محلولهای نمکی باعث کاهش جوانه زنی در آب شده و عمده نقش آن به واسطه سمیت یونی بوده است. اغلب پژوهش ها نشان می دهد که حساسیت گیاهان نسبت به شوری، درمرحله استقرار جوانه بیش از مرحله جوانه زنی است. این مسئله در گندم، جو، پنبه، ذرت، سویا مشاهده شده است. پژوهش نشان می دهد که هرچه شوری خاک سبز شدن را به تاخیر می اندازد، لیکن چنانچه مقدار آن از حد آستانه برای گیاه بالغ تجاوز ننماید، درصد بذرهای سبز شده اند اغلب گیاهان کاهش نخواهد یافت. اسماعیلی، در مطالعه ای که بر روی واکنش سورگوم به کودهای ازتی در سطوح مختلف شوری انجام داد، ناشن داد که با افزایش شوری، درصد جوانه زدن، سرعت جوانه زنی و بنیه بذر کاهش یافت. همچنین سرعت و درصد جوانه زنی با شکافتن پوسته بذر و خارج نمودن دستی بخشی از آندوسپرم افزایش یافت. این پژوهش به منظور تعیین اثر شوری و نیز نوع یونهای موجود در محیط شور و ترکیب یونی محلول بر سرعت جوانه زنی سورگوم علوفه ای (Sorghum bicolor L.Moench) انجام گرفته است.