امیر سررشته داری - عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
علی جعفری اردکانی - عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

بررسی ها نشان می دهد که هدر رفت عناصر غذائی از عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی در کشور از ارزش بالایی برخوردار هستند. به همین دلیل هر گونه بررسی زیان های اقتصادی فرسایش بدون توجه به از دست رفتن عناصر حاصلخیز کننده خاک ناقص خواهد بود. این در حالی است که هیچ اطلاعاتی در ارتباط با تلفات حاصلخیزی و کاهش کیفی خاک درایران منتشر نشده است. نتایج تحقیقات در امریکا نشان می دهد که میزان مواد غذایی که توسط فرسایش از دست می رود، بسیار زیاد است. تحقیقات نشان داده است که میزان مواد آلی و نیتروژن فرسایش یافته در رسوبات منتقل شده پنج برابر بیشتر از خاک اولیه بوده است. نتایج تحقیقات در کشور زیمباوه نشان داده است که میزان تلفات کل عناصر غذایی در یک خاک فرسایش یافته از 1/35 تا 5/65 برابر بیشتر از خاک اولیه در بستر اولیه خود بوده است. (10 به نقل از Jackson) . گاهی فرسایش چندان شدید است که به کلی بارخیزی خاک را از بین می برد. بیشتر محققین ذکر کرده اند که عمده کاهش ماده آلی خاک به صورت برداشت خاک سطحی انجام می گیرد . از آنجا که خاک سطحی اراضی جنگلی دارای بیشترین میزان مواد آلی می باشد، بررسی وضعیت تغییرات در میزان مواد آلی در این قسمت لازم و ضروری است. کاهش ماده آلی در اثر فرسایش با تلفات نیتروژن همراه است. به طوریکه هدر رفت هر تن ماده آلی در هکتار توسط فرسایش سبب هدر رفت حدود 60 کیلوگرم نیتروژن می شود. تحقیقات نشان داده است که در اراضی جنگلی با گونه مخروطیان، میانگین غلظت نیترات 2/5 میلیگرم بر لیتر و در جنگل توسکا در اراضی شنی 10 میلی گرم در لیتر متغیر است. در ونزوئلا نشان داده شده است که غلظت رسوب در زمانی که اراضی تحت کشت علف Vetiver هستند، نسبت به زمانی که هیچ پوششی در سطح زمین وجود ندارد، 90 درصد و تلفات مواد آلی تا 57 درصد کاهش داشته است و در نهایت این نتیجه گرفته می شود که محصولات ردیفی عموما تلفات بالاتری از مواد آلی و نیتروژن را نشان می دهند. در تحقیقاتی که در ویسکانسین آمریکا انجام گرفت، نتایج نشان داد که در رسوبات فرسایش یافته نسبت ماده آلی 2/1 و ازت 2/7 برابر بیشتر از خاک اولیه بوده است. نتایج تحقیقات بر روی هدر رفت عناصر غذایی پر مصرف در اثر فرسایش خاک در اراضی چایکاری استان گیلان نشان داد که مقدار متوسط فرسایش خاک با روش سزیم – 137 برابر 3 تن در هکتار در سال است که از این مقدار سهم مقدار ازت کل 1/21 کیلوگرم بر هکتار در سال برآورد شده است.