احمد گلچین - دانشیار دانشگاه زنجان
محمد اسماعیلی - محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان
محمد تکاسی

مسئله تخریب خاک یکی از مسائل و مشکلات رو به رشد کشورهای در حال توسعه و منجمله کشور است. فرسایش، شوری و از هدر رفت مواد آلی خاک از مهمترین شکلهای تخریب خاک است که منجر به کاهش کیفیت باروری خاک می شود. ماده آلی به عنوان یک منبع ارزشمند غذایی نه تنها باعث بهبود ساختمان خاک و کاهش فرسایش می گردد بلکه باعث بهبود نفوذپذیری، افزایش ظرفیت نگهداری آب در مقاومت گیاهان به خشکی می شود. استفاده از کاه و کلش و مواد دیگری که از سطح خاک را پوشش می دهند، چون میزان انرژی جذب شده در سطح خاک را کاهش می دهد در نتیجه آب بیشتری می تواند در خاک در یک فاصله زمانی مشخص باقی بماند. وجود ساختمان و پایدار برای نفوذ سریع آب به اعماق خاک لازم می باشد در صورتی که ساختمان خاک اجازه نفوذ عمیق آب را ندهد آب در لایه های سطحی خاک ذخیره شده و به سرعت تبخیر میگردد. برای تشکیل و پایداری ساختمان خاک وجود مقدار کافی ماده آلی در خاک لازم است. به علاوه وقتی که بقایای نگهداری مقدار قابل ملاحظه ای آب در خاک گردند. چون هوموس می تواند تا حدود 20 برابر وزن خود آب جذب کند. متاسفانه کشور ما بعلت واقع شدن در مناطق خشک و نیمه خشک از نزولات جوی کافی برخوردار نبوده و این امر سبب گردیده که پوشش گیاهی خاک فقیر و بازگشت مواد الی به خاک ناچیز باشد. از طرف دیگر کمبود آب درایران، ایجاب می نماید که حفظ و ذخیره نزولات جوی و آب آبیاری در خاک به کمک مدیریت بقایای گیاهی و افوزدن ضایعات آلی به حداکثر ممکن افزایش یابد. این موضوع خصوصا در غلات آبی که هم اکنون در سطحی حدود 20000 هکتار از اراضی استان زنجان کشت می گردد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چون معمولا زارعین به دلایل اقتصادی آب کافی برای غلات استفاده نمی کنند و این امر یکی از دلایل پائین بودن عملکرد در مناطق کشور می باشد. بنابراین در صورتی که بتوانیم با کاربرد مواد آلی، آب بیشتری در خاک ذخیره کنیم این موضوع می تواند گام موثری در افزایش عملکرد محسوب گردد. لذا به منظور بهبود خصوصیات فیزیکی خاک و فراهم آوردن شرایط مناسب برای افزایش عملکرد و کارایی مصرف آب در واحد سطح این طرح به مرحله اجرا در آمده است.