مجتبی محمودی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
محمدعلی بهمنیار - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه مازندران
سیدمجتبی صدرزاده - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
احمد فرهادی - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

نیتروژن ازجمله عناصر ضروری و مورد نیاز کلزا بوده که تاثیر به سزایی بر عملکرد دانه و درصد روغن کلزا دارد. مقادیر بالای نیتروژن موجب افزایش پروتئین و کاهش غلظت روغن دانه در این محصول می شود. اثر طبیعی نیتروژن بر رشد شامل افزایش ارتفاع شاخه های منتهی به گل آذین وتولید ماده خشک می باشد. تاثیر اساسسی نیتروژن بر اجزای عملکرد کلزا معمولا به صورت افزایش تعداد غلاف می باشد که بیشترین سهم را در افزایش عملکرد دانه دارد. طی آزمایشی درامریکا اثر کود نیتروژن بر عملکرد دانه و میزان روغنو جذب فسفر، پتاسیم گوگرد بر کلزا بهاره مورد مطالعه قرار گرفت. این آزمایش در چهار سطح نیتروژن صفر، 168، 84 و 252 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در منطقه تحت آبیاری و سه منطقه دیم مونتانا اجرا شد. عملکرد و مقدار روغن دانه عکس العمل نزدیکی نسبت به نیتروژن قابل جذب (نیتروژن کود به اضافه نیترات موجود در عمق 90 سانتیمتری خاک) داشتند. عملکرد از 100 تا 3800 کیلوگرم در هکتار و مقدار روغن دانه از 370 تا 510 گرم در کیلوگرم متغیر بود و با افزایش سطح نیتروژن درصد روغن کاهش یافت. بیشترین مقدار عملکرد دانه و روغن در سطح 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. در آزمایشی دیگر اثر نیتروژن و فسفر بر عملکرد و مقدار روغن کلزای دیم بررسی شد. سطوح صفر، 84 و 168 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در ترکیب با سطح صفر 6/8، 23/16 و 50/4 کیلوگرم فسفر در هکتار به کار برده شد. بیشترین عملکرد در پلات 168 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با تولید 320 کیلوگرم کلزا در هکتار به دست آمد. همچنین در سال های 1990 و 1991 با مصرف 9 سطح کود نیتروژن (45 تا 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) این نتیجه حاصل شد که با افزایش مقدار نیتروژن ، عملکرد دانه افزایش یافت و در سال 1991 حداکثر عملکرد در تیمار 135 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. بررسی ها نشان داد که محصول کلزای بهاره برای هر تن دانه تولیدی به 50 تا 60 کیلوگرم نیتروژن نیاز دارد. با توجه به درصد روغن دانه کلزا، کشت این محصول در سال های اخیر توسعه یافته و ارقام غالب کلزا در منطقه شمال کشور شامل اپشن (Option-500)، هایولا (Hayola-401) و پی اف (PF) می باشند که در این تحقیق تاثیر نیتروژن بر عملکرد، برخی اجزای عملکرد، روغن و پروتئین دانه مورد بررسی قرار گرفت.