احمد بای بوردی - هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی
محمدجعفر ملکوتی - استاد دانشگاه تربیت مدرس

دلیل استمرار سوء مدیریت در خاکهای زراعی استان، درصد مواد آلی این خاکها در حد بسیار پائینی می باشد. از طرف دیگر در مزارع پیازکاری همه ساله مقادیر متنابهی کودهای شیمیایی مصرف می شود که علاوه بر هدر رفت کود و افزایش هزینه کشاورزان، خصوصیات فیزیکی مناسب خاک ازجمله نفوذپذیری و ظرفیت نگهداری رطوبت را باعث می گردد. از طرف دیگر زارعین پیازکار برای سهولت جوانه زنی پیاز مقادیر زیادی ماسه به سطح خاک اضافه می کنند که به تدریج بافت خاک سبک تر شده و تخلیه عناصر غذایی از مجاورت ریشه به سرعت صورت می گیرد. به دلیل ارزیانی نسبی کودهای شیمیایی که خود محصول ورود یارانه می باشد، تحقیقات زیادی بر روی میزان تثایر کمپوست و ورمی کمپوست بر روی پیاز در ایران صورت نگرفته است. کمپوست با توجه به مواد آلی فراوانی که دارد، محل مناسبی برای رشد میکروارگانیزمهای مفید خاکزی بوده و در این راستا نقش مهمی را در بهبود ساختمان و سایر خوصوصیات خاک ایفاء می کند. موجدات مفید خاکزی در لایه رویی خاک شروع به فعالیت کرده و مواد آلی را که در کمپوست موجود است مورد تجزیه قرار داده، و به مواد قابل تغذیه گیاه تبدیل می نماید. کمپوست دارای تمام عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان بوده و از بروز کمبود عناصر درخاکهای کشاورزی، نفوذ آب و رسوب عناصر موجود در لایه رویی به عمق زمینهای که بافت سنگینی دارند، ممانعت می نماید. مهمتر این که عناصر متشکله به مرور تجیه و باعث تقویت خاک و تامین نیاز طبیعی گیاه می شوند. مقدار کمپوست مصرفی در هر هکتار که توسط محققان در خاکهایی نظیر خاکهای استان آذربایجان شرقی توصیه می شود، بین 15-5 تن در هکتارمتغیر میباشد (ملکوتی 1378) ، (ملکوتی و همکاران 1383) و فرج نیا (1376) گزارش نمودند که مصرف کمپوست به مقدار 20 تن در هکتار محصول غده سیب زمین را به طوی معنی داری افزایش می دهد همچنین غلظت روی در اندامنهای هوایی و غدع سیب زمینی با مصرف کمپوست به طرز معنی داری افزایش و نسبت فسفر بر روی کاهش می یابد. در منطقه فردین اصفهان با مصرف 30 تن کود دامی در هکتار علاوه بر افزایش مواد آلی خاک و بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک، عملکرد سیب زمیتی نیز 30 درصد بیشتر گردید (یزدانی، 1367)، Dickerson، (1999) طی مقایسه ای که از نظر خصوصیات شیمیایی کمپوست و ورمی کمپوست انجام داد به این نتیجه رسید که غلظت عناصر غذائی در ورمی کمپوست به طور معنی داری بیشتر از کمپوست بوده و بنابراین میزان کاربرد این ماده آلی بایستی حدودا نصف کود کمپوست باشد. Mclaurin و Wade (2000) گزارش نمودند که مصرف کود کمپوست درخاکهای شنی به بهبود حفظ رطوبت و در خاکهای سنگین به تشکیل خاکدانه ها کمک می کند.