محمد اسماعیلی - محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان
احمد گلچین - محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان
عباسعلی دماوندی - دانشیار دانشگاه زنجان

یونجه یک گیاه دائمی بوده که به علت داشتن ریشه قوی و عمیق، قدرت زیادی در استفاده از مواد غذایی ذخیره شده در خاک دارد. یونجه در شرایط مدیریت صحیح پتانسیل تولید حدود 25-20 تن ماده خشک در هکتار را دارا می باشد. اگر میزان پتاسیم در ماده خشک حدود 2- 1/8 درصد باشد یک هکتار یونجه در سال حدود 500 کیلوگرم پتاسیم از خاک خارج می کند. گرچه خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک معمولا از پتاسیم غنی می باشد. ولی مشخص نیست که فاز جامد خاک بتواند با سرعت مناسب مواد غذایی مورد نیاز را فراهم نماید. آزمایشات انجام شده در استان زنجان تخلیه خاک از پتاسیم را در اثر کشت متوالی یونجه به وضوح نشان میدهد (2). کمبود پتاسیم می تواند یکی از دلایل زردی در یونجه باشد. علائم کموبد از بالای ساقه به قسمت برگهای پیرتر افزایش می یابد که نشانه متحرک بودن پتاسیم در گیاه می باشد . کمبود پتاسیم در چین اول کمتر و در چیم های دوم و سوم بیشتر خواهد بود. چون مقداری پتاسیم در طول فصل زمستان آزاد می شود که گیاه آن را جذب می کند. کمبود پتاسیم می تواند باعث مرگ یونجه در زمستان شده، برای تداوم تولید و حفظ و نگهداری بوته ها 2% یا بیشتر پتاسیم در بافت خشک گیاهی ضروری است (6). گزارش محققین نشان میدهد جذب پتاسیم زیاد باعث افزایش جذب بور از خاک شده و اکثر گیاهان کمتر از یونجه پتاسیم از خاک چذب می کنند. یونجه شاخص خوبی برای کمبود بور می باشد . یونجه از جمله گیاهانی استکه نیاز زیادی به بور داشته و شدیدا به کمبود آن حساس میباشد محققین مقدار بور مصرف شده برای یونجه را حدود 3-2 کیلوگرم گزارش نموده اند (3، 4و5) . این در حالی است که گزارش سایر محققین نشان می دهد مصرف سالانه 1/2 تا 3/6 کیلوگرم بر در هکتار در شبدر گریمسون به مدت 4 سال، روی محصولات بعدی حساس به بر تاثیر منفی گذاشت (9). گزارشات نشان می دهد که کمبود مس درخاک می تواند به وسیله مصرف خاکی کودهای مس دار بر طرف و محلول پاشی روش مناسبی نمی باشد. آنها بیان نمودند کمبود مس با مصرف 3/3 تا 14/7 کیلوگرم در مس در هکتار به صورت پخش در تمام سطح برای برطرف نمودن کمبود مس در یونجه و سایر گیاهان حساس به کمبود مس لازم میباشد(8). بنابراین با عنایت به قلیایی بودن خاکهای منطقه و پایین بودن قابلیت جذب عناصر کم مصرف و لزوم افزایش عملکرد علوفه یونجه اولین زراعت آبی استان از نظر سطح زیر کشت بوده و حدود 40000 هکتار وسعت دارد (1). لذا این تحقیق به منظور مصرف بهینه و متعادل عناصر غذایی بر روی عناصر پتاسیم، بور و مس جهت افزایش عملکرد یونجه در نظر گرفته شده است.