نجات پیرولی بیرانوند - عضو مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج - سازمان انرژی اتمی ایران
سعداله تیموری - عضو مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج - سازمان انرژی اتمی ایران
حسین عباسعلیان - عضو مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج - سازمان انرژی اتمی ایران

تثبیت بیولوژیک نیتروژن بهترین و مهمترین راهی است که خاک به طور طبیعی از نیتروژن سرشار می شود. در طی این فرآیند بیولوژیک که توسط گونه های تعددی از میکروارگانیسم های پروکاریوت و به کمک سیستم آنزیمی نیتروژناز صورت میگیرد سالانه به طور طبیعی مقادیر زیادی نیتروژن اتمسفری (حدود 170 میلیون تن) به اکوسیستم های طبیعی وارد می شود که چون عمدتا به فرم ترکیبات نیتروژنه آلی می باشد هیچ یک از مشکلات اقتصادی و زیست محیطی ناشی از مصرف نامتعادل کودهای شیمیایی نیتروژنه را به همراه ندارد. در بین سیستمهای تثبیت کننده نیتروژن ، سیستم همزیستی لگوم – ریزوبیون کارا ترین بوده که حدود 50 درصد کل تثبیت نیتروژن را به آن نسبت می دهند به طوری که ارزش اقتصادی ناشی از آن سالانه بالغ بر 85 میلیارد دلار برآورد شده است (2و9). گیاه سویا از جمله لگوم استراتژیک است که به لحاظ همزیستی با باکتری بردی ریزوبیوم ژاپینیکوم از توان تثبیت نیتروژن بالا 450 – 300 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در سال برخوردار می باشد (6، 7 و 8)، علاوه بر این سویا به دلیل ارزش غذایی زیاد (دانه آن محتوی 20% چربی و 40% درصد پروتئین می باشد که پوتئین آن حدود 2 برابر گوشت قرمز و پنیر و 10 برابر شیر است)، استفاده های دارویی و صنعتی مورد توجه خاص محققین مختلف می باشد. از نقطه نظر سویا یکی از سرشارترین منابع پروتئینی و روفن گیاهی است که بیشترین سطح زیر کشت دانه های روغنی را در دنیا (62/5 میلیون هکتار) و ایران (130 هزار هکتار) دارای می باشد (2). بررسی ها نشان داده است که پتانسیل تثبیت نیتروژن مولکولی درگیاهان خانواده لگوم علاوه بر فاکتورهای نژاد باکتری و رقم گیاه، اقلیم و مدیریت زراعی به مقدار زیاد تحت تاثیر خصوصیات خاک بالاخص عناصر غذایی (Cl, Zn, Fe, Co, Mo, P,K, Ca, Mg, S,B,Mn) موجود در آن قرار دارد و در صورتی که این عناصر به مقدار کافی در خاک وجود داشته باشند، سیستم همزیستی بالاترین کارایی را به لحاظ تثبیت نیتروژن دارا خواهد بود (1، 2، 5و9).