گلاره خانبلوکی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی همدان
محسن جلالی - دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی همدان

کود مرغی منبع خوبی از عناصر غذایی است که به عنوان یک کود آلی برای تقویت خاک های کشاورزی کاربرد دارد. مصرف کود های آلی حاوی عناصر سنگین می تواند در میزان و توزیع اشکال مختلف این عناصر در خاک موثر باشد.بنابراین بررسی اشکال مختلف عناصر سنگین در خاک و تغییرات آن می تواند ما را در شناخت وضعیت این عناصر درخاک و نهایتا برنامه ریزی صحیح برای کاهش مقدار جذب آنها به وسیله گیاه و آلودگی زنجیره غذایی انسان وحیوان و همچنین کاهش انتقال آنها به منابع آبی یاری رساند (1). مواد آلی محلول در کود مرغی می توانند به صورت لیگاندهایی سبب تشکیل کمپلکس های فلز – ماده آلی گردند (2). و بنابراین حرکت فلزات را در پروفیل خاک افزایش دهند. حرکت فلزات به اشکال فیزیکو شیمیایی آنها در بین اجزای خاک مربوط میشود. فلزات در اشکال شیمیایی مختلف ، تحرک و قابلیت دسترسی متفاوتی دارند. عصاره گیری مرحله ای تکنیکی استکه برای تعیین اشکال مختلف فلزات در فاز جامد خاک بکار می رود. شومن (1985) با ارائه یک روش عصاره گیری مرحله ای، عناصر غذایی کم مقدار خاک را در اشکال تبادلی، پیوند شده با مواد آلی، پیوند شده با اکسید منگنز، پیوند شده با اکسیدهای آهن بی شکل و بلوری تعیین کرد (3). تسای (1998) فلزات خاک را به شش جزء تبادلی، کربنات ، اکسید منگنز، اکسید اهن، آلی و باقیمانده تقسیم کرد (6). شومن (1998) بیانکرد اشکال محلول و تبادلی بیشترین حرکت را نشان داده و به سرعت در دسترس قرار میگیرند. طبق گزارشات او کود طیور دارای کربن آلی زیاد است وسبب افزایش غلظت کادمیوم در اشکال قابل دسترس می شود (4). بر اساس نتایج سان و همکاران (2001)، EDTA سبب کاهش غلظت فلزات سنگین روی، سرب، مس و کادمیوم در بخش اکسید اهن و منگنز می شود (5). در این مطالعه روش تسای (1998) برای تعیین توزیع فلزات در بین اجزای خاک آلوده شده قبل و بعد از ابشویی با محلول های کلرید کلسیم 0/01 مولار ، EDTA و عصاره کود مرغی بکار رفته است. از آنجا که کمپلکس شدن وتبادل یون دو مکانیسم عمده در حرکت فلزات هستند، محلول های EDTA و کلرید کلسیم به ترتیب عنوان محلول های کی لیت کننده وتبادلی بکار رفته اند.