محمود صلحی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
محمدعلی حاج عباسی - دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان
حسین شریعتمداری - دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان

افزایش توان علمی و فنی بشر از یک طرف و افزایش جمعیت از طرف دیگر موجب افزایش دستکاری بشر و جابجایی مواد در کره خاکی گردیده است. روند فعلی فعالیتهای صنعتی، کشاورزی و خانگی بشر امروزه، خطر جدی برای آلایش محیط زیست محسوب می گرردد. الودگی عناصر سنگین یکی از پی آمدهای فعالیت های مذکور است. آلودگی چرخه آب، خاک – گیاه توسط عناصر سنگین موجب ورود عناصر مذکور به چرخه غذایی و تهدیدی برای بهداشت و سلامتی انسان به حساب می آید و در صورتی که اقدامی جدی بعمل نیاید، ممکن است تبعات جبران ناپذیر زیست محیطی، اقتصادی واجتماعی در پی داشته باشد. بعضی از محققین برای پالایش محیط های آلوده به عناصر سنگین روشهای مختلف حرارتی، فیزیکی و بیولوژیکی پیشنهاد نموده اند و در این ارتباط پیشرفت های زیادی نیز بدست آورده اند (1و3) . ولی این روشها عمدتا گران بوده و مقرون به صرفه نمی باشد. در سال های اخیر تکنیک گیاهپالایی (Phytoremediation) توسط محققان مختلفی پیشنهاد گردیده است (6، 4، 2و 7) . این تکنیک بطورخلاصه عبارتست از استخراج عناصر سنگین توسط گیاهان جاذب، اما در گیاهپالایی آنچه بسیار مهم است اولاً تولید ماده خشک بخصوص در اندام های هوایی و ثانیاً غلظت عنصر مورد نظر در اندام هوایی است (8). یکی از گیاهانی که به عنوان جاذب عناصر سنگین مطرح بوده و تحقیقات گسترده ای نیز بر روی آن انجام گردیده است تالاسپی از خانواده براسیکا بوده است. البته گیاهان دیگری مثل خردل هندی، پنجه غازی و گون نیز مورد مطالعه قرار گرفته است (9) ولی اشکال عمده گیاهان جاذب، رشد ضعیف وماده خشک تولیدی کم میباشد (5)، لذا اخیرا گیاهانی که بتوانند مقادیر کمتری از عناصر را جذب نمایند ولی در عین حال ماده خشک بیشتری تولید نمایند در تحقیقات جدید جایگاه جدیدی یافته است و گیاهانی نظیر ذرت، سبزی و صیفی، علوفه ها و غیره مورد بررسی قرار گرفته اند. درمطالعه حاضر علاوه بر اینکه ظرفیت بالقوه آفتابگردان و کلزا جهت استخراج عناصر سنگین مورد مطالعه قرار می گیرد. تاثیر تیمارهای اسید سولفوریک، DTPA و کود حیوانی نیز جهت جذب بیشتر عناصر و خروج آنها از خاک مورد بررسی قرار می گیرد.