زهرا وارسته خانلری - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی
محسن جلالی - دانشیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

کاربرد فاضلاب از دو جنبه زراعی و محیطی حائز اهمیت است. اولا مواد آلی را برای خاک مهیا می کنند و ثانیا سبب چرخه عناصر غذایی مورد نیاز گیاه درخاک میشوند. به هر حال میزان عناصر سنگین در فاضلاب ها ممکن است تا حدی نامعلوم باشد، ولی میزان تجمع عناصر سنگین در داخل خاک سبب افزایش غلظت عناصر سنگین در گیاهان می گردد. اگرچه برخی از فلزات سنگین برای رشد بیولوژیک لازم اند ولی غلظت کمی بیش از حد آستانه آنها می تواند برای حیات گیاهی و جانوی بسیار خطرآفرین باشد. افزایش عناصر سمی به خاک هنگام ورود آلاینده ها، یکی از مسائل مهم زیست محیطی است (5). چند دهه است که از هرز آب و لجن فاضلاب در اراضی کشاورزی به عنوان یک منبع مکمل آب آبیاری، کود و اصلاح کننده خاک استفادهمی شود(8). استفاده از آنها در کوتاه مدت ممکن است سمیتی درگیاه ایجاد نکند (7). ولی مصرف طولانی مدت این فاضلاب ها یا به عبارتی ورود کنترل نشده عناصر سنگین به خاک ها سبب افزایش این عناصردر خاک شده و گیاهان کشت شده در این خاک ها این عناصر را جذب کرده و به آسانی وارد زنجیره غذایی می گردند (8). افیونی و همکاران (1377) گزارش کردند که افزودن لجن فاضلاب به خاک باعث افزایش معنی دار غلظت قابل عصاره گیری مس ، روی وسرب به وسیله EDTA در خاک و افزایش جذب این فلزات در گیاه شده است. خیامباشی (1376) در پژوهشی نشان داد کاربرد لجن فاضلاب باعث افزایش مقدار کل و قابل جذب عناصر روی مس، منگنز، سرب و نیکل در خاک میشود. در همدان فاضلاب شهری به عنوان آب آبیاری در بعضی از زمین های کشاورزی، خصوصا در سبزی کاری های این منطقه مورد استفاده قرار می گیرد. در این منطقه مطالعات اندکی در رابطه با تاثیر مصرف فاضلاب بر تجمع عناصر سنگین در خاک صورت گرفته است. هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر مصرف فاضلاب غنی شده از عناصر روی، کادمیوم و سرب بر تجمع و حرکت این عناصر در خاک می باشد.